Thứ Bảy, 28 tháng 2, 2009

Lời tỏ tình...


Văn học dân gian
LỜI TỎ TÌNH ĐỘC ĐÁO, TÁO BẠO, LẠ LÙNG
CỦA CHÀNG TRAI NÔNG DÂN VIỆT NAM
Lê Quang Kết

Bài ca dao quen thuộc dễ nhớ - là người dân Việt ai cũng có thể ngâm nga: “ Hôm qua tát nước đầu đình/ Bỏ quên chiếc áo trên cành hoa sen…”. Chủ thể trữ tình của bài ca là chuyện lứa đôi nơi thôn dã có đủ bố cục, đường nét, màu sắc…như bức tranh hữu tình mà người nghệ sĩ dân gian vô danh nào đó đã khéo nhào nặn tài tình. Quả là một bông hoa tuyệt vời nơi đồng nội- đài hoa hé nụ rồi cứ nở dần, nở dần để phơi cái nhụy thơm tho, kín đáo, mộc mạc, chân tình…

Mở đầu là chuyện làng nước- chuyện bên lũy tre đầu đình có cành hoa sen. Chàng trai bỏ quên chiếc áo- một motif quen thuộc của dân gian – ví như : “ Thương nhau cỡi áo cho nhau/ Về nhà mẹ hỏi qua cầu gió bay”. Chẳng có bà mẹ nào tin chuyện qua cầu áo bay- nhưng hình như cỡi áo đã là một cái gì đó- có sự đụng chạm đến da thịt- bước khởi đầu cho gần gũi hay là tiến tới việc trao thân gới phận!? Với bài ca dao chiếc áo là vật làm tin cũng là cái để chàng trai chọc ghẹo, tán tỉnh.

Em được thì cho anh xin
Hay là em để làm tin trong nhà

Và còn là cái cớ để chàng trai tự giới thiệu gia thế. Áo anh sút chỉ cũng lâu rồi, anh còn độc thân chuyên lo việc đồng áng, nhà anh chỉ còn mỗi mẹ già – mẹ chưa kịp khâu hay là mắt mẹ đã mờ trước mũi chỉ đường kim.

Áo anh sứt chỉ đường tà
Vợ anh chưa có mẹ già chưa khâu
Aó anh sứt chỉ đã lâu
Mai mượn cô ấy về khâu cho cùng

Quả là khéo nói và biết lựa lời- tôi chỉ mượn chỉ nhờ cô khâu giúp thôi. Bài thơ “ Màu tím hoa sim”rất nổi tiếng- nhà thơ Hữu Loan cũng đã mượn câu thơ này để họa thơ “ Áo anh sứt chỉ đường tà/ Vợ anh chết sớm mẹ già chưa khâu…”. Cô khâu thì… bàn tay mềm mại kia chắc là “Áo rách khéo vá hơn lành vụng may”- sẽ tươm tất vô cùng- phải không?

Tất nhiên tôi phải trả công thôi. Tất cả là lễ vật đầy đủ theo tục lệ truyền thống “ một thúng xôi vò- lợn béo- rượu tăm- đôi chiếu- đôi chăn- đôi tằm..” Và còn “ Quan tám tiền cheo/ Quan năm tiền cưới lại đèo buồng cau”. Mọi thứ đủ đôi để cưới nàng làm vợ. Quả là nhẹ nhàng và thuận tiện- chỉ với bảy cặp câu lục bát mà có đủ mọi chuyện: - Cớ quên áo, - Làm quen, - Giới thiệu gia thế, - Tỏ tình và cuối cùng cưới luôn cô nàng làm vợ…Điều mà các chàng trai- dù có hiện đại tới cỡ nào đi nữa cũng khó có thể làm được.

Nếu nghệ nhân vô danh thuở xa xưa nào đó cho phép đặt tên bài ca dao- chúng ta dễ đồng tình với tên gọi: Lời tỏ tình táo bạo, độc đáo, lạ lùng của chàng trai nông dân Việt Nam.

Những câu bài ca dao hay là những viên ngọc bích- vẫn sống mãi và không cũ đi theo dấu ấn thời gian. Lúc nào ở đâu cũng có thể tìm thấy ở đó những điều kỳ thú mới lạ. “ Hôm qua tát nước đầu đình” đã là như thế. Tình cảm chân thành, thủy chung nhưng lạc quan, và có khi táo bạo là chuyện không thể nào quên của chàng trai nông dân Việt Nam.

Thứ Ba, 24 tháng 2, 2009

Mỹ tục tết trồng cây

Leâ Quang Keát


Teát troàng caây laø moät myõ tuïc mang tính truyeàn thoáng ñaõ coù töø laâu ñôøi vaø toàn taïi ñeán ngaøy nay. Vieäc troàng caây troàng röøng vaø taïo maûng xanh ñang trôû thaønh moät nhu caàu böùc thieát cho baát kyø ñòa baøn cö daân naøo - noâng thoân hay ñoâ thò- ñoàng baèng hay mieàn nuùi, keå caû caùc vuøng haûi ñaûo xa xoâi cuûa Toå quoác. Nhöõng döï baùo veà bieán ñoåi khí haäu toaøn caàu- noùng taêng, nöôùc bieån daâng cao hôn, trong ñoù Vieät Nam laø nöôùc chòu aûnh höôûng naëng nhaát trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ ñang ñaët ra nhöõng thaùch thöùc veà moâi tröôøng ñoái vôùi nhieàu vuøng treân laõnh thoå nöôùc ta. Vieäc troàng caây phuû xanh dieän tích moãi ñoä xuaân veà laïi caøng caáp thieát hôn bao giôø heát- teát troàng caây Maäu Tyù phaûi ñöôïc ñòa phöông caùc caáp chæ ñaïo cuï theå, thieát thöïc vaø coù hieäu quaû hôn.


Hoài ôû Hueá coù laàn toâi ñöôïc theo chaân ñoaøn nghieân cöùu vaên hoùa daân gian veà xaõ Phong Bình thuoäc huyeän trieäu Phong, Quaûng Trò. Cuï toäc tröôûng laøng Vaên Chinh cho chuùng toâi xem gia phaû doøng ho, coù chuyeän cheùp raèng: Naêm 1792 cuï Traàn Vaên Kyû, quan Trung thö cô maät thôøi Taây Sôn- döôùi tröôùng vua Quang Trung moät laàn töø kinh ñoâ quy hoài coá quaän vaøo dòp teát coå truyeàn daân toäc. Daân laøng quanh vuøng keùo nhau ñeán chuùc teát cuï, coù ngöôøi ñaõ maïnh daïn baåm baùo vôùi quan Trung thö : “ Laøng nhieàu naêm nay baõo luït lieân mieân, daân queâ maát muøa ñoùi keùm- xin cuï xeùt caáp cho gaïo vaûi ñeå daân qua hoài bæ cöïc”. Cuï Traàn Vaên Kyû oân toàn traû lôøi daân laøng: “ Toâi laøm quan höôûng boång loäc trieàu ñình cuõng laø cuûa caûi cuûa traêm hoï muoân daân. Caâu Nho gia maø toâi thuoäc loøng töø taám beù “ Daân vi quyù, xaõ taéc thöù chi, quaân vi khinh”. Noãi lo cuûa baø con cuõng chính laø ñieàu lo nghó cuûa Trieàu ñình. Ñeå haïn cheá vaø khaéc phuïc baõo luõ, moãi ngöôøi daân laøng Vaên Chinh vaøo dòp teát, moãi ngöôøi töø giaø ñeán treû troàng hai caây xanh- cöù caùch möôøi saûi tai troàng moät caây. Caây ai troàng ngöôøi ñoù chaêm soùc töôùi taém…”. Laøm ñöôïc nhö vaäy cuï seõ taâu leân nhaø vua ban thöôûng.


Daân laøng nghe lôøi cuï daïy chí phaûi, hoï chia nhau ñi tìm caùc gioáng caây: döøa, möng, sung thoâng, saàu ñoâng ñem veà troàng, moãi ngöôøi leä laøng giao öôùc phaûi chaêm soùc caån thaän chu ñaùo. Luùc ñaàu vieäc troàng caây chæ döøng laïi ôû laøng Vaên Chinh, daàn daàn lan truyeàn caû xaõ Phong Bình, moïi ngöôøi ai naáy vui veû troàng caây möøng teát ñoùn xuaân. Nhaän tin baùo, cuï Traàn Vaên Kyû taâu leân vua Quang Trung- nhaø vua ñaõ chæ duï chôû gaïo, vaûi veà laøng ban thöôûng cho daân. Keå töø ñoù khaép vuøng cöù ñeán ngaøy teát moïi ngöôøi laïi noâ nöùc troàng caây, hình thaønh moät myõ tuïc caùch ñaây hôn 200 naêm veà tröôùc.


Nguyeãn AÙnh thoáng nhaát ñaát nöôùc leân ngoâi laø Gia Long naêm 1802. Naêm 1806 nhaø vua cho laäp Giao ñaøn ( ñaøn Nam Giao)- teá trôøi ñaát caàu Quoác thaùi daân an. Leã teá Giao vaøo dòp teát haøng naêm laø moät sinh hoaït leã nghi coù yù nghóa lôùn veà maët vaên hoùa – lòch söû, giöõ moät vò trí quan troïng ñoái vôùi thaàn daân caû nöôùc döôùi thôøi phong kieán. Ñaøn toïa laïc bôø nam soâng Höông treân ñöôøng Nam Giao ( nay laø ñöôøng Ñieän Bieân Phuû), dieän tích 10 335 m2 coù ba taàng: Vieân ñaøn coù hình troøn queùt voâi maøu xanh töôïng tröng cho trôøi; Phöông ñaøn hình vuoâng queùt voâi maøu vaøng töôïng tröng cho ñaát; Xích töû cuõng coù hình vuoâng queùt voâi maøu ñoû töôïng tröng cho con ngöôøi. Ñieàu ñaëc bieät laø chung quanh ñaøn, thoâng ñöôïc troàng thaønh röøng töôïng tröng cho khí tieát cuûa ngöôøi quaân töû. Nhaø vua, tam cung luïc vieän, quan laïi, hoaøng thaân quoác thích phaûi aên chay naèm ñaát chuaån bò cho leã teá giao. Sau leã, moãi ngöôøi phaûi troàng moät caây thoâng coù treo theû khaéc baèng ñoàng hoaëc ñaù, ghi teân hoï, phaåm traät, ngaøy thaùng naêm troàng, kích thöôùc khi troàng…Moãi ngöôøi coù traùch nhieäm chaêm soùc caây thoâng cuûa mình, neáu caây cheát phaûi troàng ngay caây khaùc thay theá. Ñích thaân vua Minh Maïng vaøo naêm 1834 ñaõ töï mình troàng 10 caây thoâng, töï tay treo bieån ñoàng coù khaéc baøi minh do chính nhaø vua soaïn. Doanh Ñieàn söù Nguyeãn Coâng Tröù ngaøy ñöôïc thaêng haøm Thöøa Thieân Phuû Doaõn leân Giao Ñaøn troàng thoâng ñaõ töùc caûnh laøm baøi thô “ Vònh caây thoâng” hay ñoäc ñaùo truyeàn tuïng ñeán baây giôø: “ Ngoài buoàn maø traùch oâng xanh/ Khi vui muoán khoùc buoàn teânh laïi cöôøi/ Kieáp sau xin chôù laøm ngöôøi/ Laøm caây thoâng ñöùng giöõa trôøi maø reo/ Giöõa trôøi vaùch ñaù cheo leo/ Ai maø chòu reùt thì treøo vôùi thoâng”. Nhöõng röøng thoâng quyù ñeïp coù ñöôïc ñeán baây giôø treân coá ñoâ Hueá chính laø nhôø caùc vua nhaø Nguyeãn ñaõ chuù troïng troàng caây vaøo dòp teát ñoùn xuaân.


Teát troàng caây laø moät myõ tuïc ñaõ coù töø tröôùc, maët haïn cheá laø chæ döøng laïi ôû moät laøng xaõ hay nôi choán cung ñình quyù toäc. Keá tuïc truyeàn thoáng troàng caây muøa xuaân cuûa cha oâng, Baùc Hoà kính yeâu töø naêm 1959 ñaõ chính thöùc phaùt ñoäng teát troàng caây treân phaïm vi caû nöôùc. Gaàn 50 naêm qua troàng caây ñoùn xuaân ñaõ ñöôïc caùc ñòa phöông vaø caùc taàng lôùp nhaân daân höôûng öùng ñem laïi nhöõng keát quûa toát ñeïp veà kinh teá- xaõ hoäi vaø ñaëc bieät laø coù hieäu quaû to lôùn veà moâi tröôøng sinh thaùi – ñuùng nhö caâu thô Baùc daën : “ Muøa xuaân laø teát troàng caây/ Laøm cho ñaát nöôùc caøng ngaøy caøng xuaân”.


Leâ Quang Keát

Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc

ÑT: 063 717 123 – 0907 615 510

Email: lequangket54@yahoo.com

Thứ Ba, 17 tháng 2, 2009

MÁI ĐÌNH YÊU DẤU

Leâ Quang Keát

Thöøa Thieân – Hueá queâ toâi, laøng naøo cuõng coù ñình laøng. Ñình laø nôi thôø caùc vò thaønh hoaøng vaø dieãn ra caùc hoaït ñoäng leã nghi mang neùt vaên hoùa laøng queâ. Ñình queâ toâi ( Phoø Nam, Quaûng Thoï) khoâng beà theá vaø quy moâ nhö maùi ñình Kim Long, Laïi Theá, hay ñình Döông Noã, Vaên Xaù noåi tieáng ñaát thaàn kinh vaên vaät nhöng laïi coù daùng veû rieâng cuûa xöù Quaûng Ñieàn.


Ñình ñöôïc xaây ngay ôû ñaàu laøng, maët tieàn nhìn ra doøng chaûy soâng Boà, beân kia laø moät vuøng ñoàng ruoäng meânh moâng baùt ngaùt. Khi toâi ñuû lôùn ñeå hieåu veà laøng nöôùc thì ngoâi ñình laø bieåu töôïng thieâng lieâng nhaát- tieâu bieåu cho söùc maïnh vaät chaát vaø tinh thaàn cuûa coäng ñoàng laøng. Con em daân laøng vieäc gì, ñi ñaâu ngang qua saân ñình ñeàu phaûi dôû noùn cuùi ñaàu. Ngaøy nhoû noäi toâi thöôøng baûo: “ Ñình laø laøng- ñình coøn, daân laøng no vui yeân aám; ñình maát, daân laøng cô haøn loaïn ly…”


Chung quanh ñình coù bôø töôøng bao quanh, coång ñình coù töù truï xaây cao taïo ra ba loái ra vaøo. Loái giöõa laø böùc bình phong theo ngheä thuaät kieán truùc “ cuoán thö”, beà maët ngoaøi gaén saønh söù hình töù linh ( long, laân, quy, phuïng ). Hai ñaàu hoài treân noùc ñình laïi ñaép hình dôi. Theo quan nieäm truyeàn thoáng myõ hoïc xöa, töù linh vaø dôi laø nhöõng vaät linh caàu ñieàm laønh ñieàu may ñeán vôùi daân laøng.


Beân trong laø boä khung coät goã chaéc chaén, keát caáu theo kieåu nhaø röôøng vôùi saùu haøng coät. Neáu tính caû coät aùp töôøng thì soá coät leân tôùi 54. ÔÛ moãi coät ñeàu ñöôïc chaïm khaéc roàng, maây, hoa cuùc, baùt böûu cuøng vôùi hoa vaên hoïa tieát taïo ra veû trang nghieâm toân kính moãi khi böôùc chaân vaøo ñình. Bao naêm chieán tranh, ñaïn bom caøy xôùi ñaát queâ toâi, bao nhieâu nhaø cöûa coâng trình ñoå naùt hoang taøn, vaäy maø ñình laøng toâi vaãn söøng söõng trô gan cuøng tueá nguyeät. Ngoâi ñình laø nieàm töï haøo trong taâm thöùc daân laøng. Ngöôøi xa queâ trôû veà, nhìn maùi ngoùi ñình laøng- boång nghe loøng nao nao, daùng veû thaân quen töï thuôû naøo, moät neùt chaân queâ ñaäm tình laøng nghóa xoùm, mai naøy xa queâ daï nhôù khoù queân…


Haøng naêm daân laøng toå chöùc teá ñình moãi ñoä xuaân veà. Leä laøng cöù 5 naêm laø ñaïi leã teá ñình. Con em daân laøng xa gaàn teà töïu veà döï. Ñoù laø ngaøy truyeàn thoáng ñeå moïi ngöôøi nhôù veà queâ cha ñaát toå. Caùc baäc tröôûng thöôïng, ngöôøi giaø nhaéc nhôû chaùu con ñaïo lyù laøm ngöôøi, khoâng laøm ñieàu caøn quaáy, chaêm hoïc chaêm laøm, raïng rôõ toâng moân, tieáng thôm doøng hoï.


Toâi laø ñöùa con cuûa laøng xa queâ, boân ba tha phöông kieám soáng. Thö nhaø maáy laàn giuïc: “ Con coá thu xeáp veà kòp ñaïi leã teá ñình; baø con, baïn beø, doøng hoï, laøng xoùm ai cuõng nhaéc…”. Ñình laøng xöa giôø laïi theâm laàn toân taïo. Caùc cuï vaãn giöõ nguyeân veïn neùt kieán truùc xöa. Loøng toâi möøng thaàm nhöõng ñoåi thay nôi queâ cuõ. Hoâm leã teá, cuï Hoaøng tröôûng toäc doõng daïc noùi lôùn: “ Caû laøng giôø 80% gia ñình coù nhaø xaây kieân coá, xoùa heát hoä ñoùi, giaûm bôùt hoä ngheøo, 100% gia ñình söû duïng ñieän löôùi quoác gia… Ñieàu maø bao ñôøi mô öôùc…”. Sau leã teá trang nghieâm, laøng ñaêng cai toå chöùc ñua ghe toaøn xaõ, ghe laøng toâi giaät luoân hai giaûi: giaûi tieàn roài giaûi phaù. Baø con ai naáy möøng vui…


--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Leâ Quang Keát- Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc

ÑT : 063 717123 – 0907 615 510

Email: lequangket54@yahoo.com

Thơ


CHUØM THÔ HOA

Hoa súng

Nôû treân soâng nöôùc boït beøo

Hoa nhö sao- môû caùnh xoøe nheï troâi

Leânh ñeânh doøng nöôùc vôùi ñôøi

Taâm nghe ñoàng voïng röïc ngôøi saéc hoa

Hoa sim

Haõy nhìn kìa nhöõng ñoài sim

Caém saâu vaøo ñaát voâ nhieân doãi hôøn

Moïc treân caùt ñaù khieâm nhöôøng

Tím hoa cho keû tha höông vöông buoàn

Vạn thọ

Röïc vaøng luùc naéng chôi vôi

Caøi then nhan saéc khi trôøi hoaøng hoân

Hoàn nhieân vaïn caùnh vui buoàn

Thaûo thôm daân daõ theâm höông cho ñôøi

Leâ Quang Keát

HỐ LĂK

HÖÔNG VÒ NUÙI

Leâ Quang Keát

Hoà Laêk vôùi veû ñeïp nguyeân sô laâu nay ñaõ trôû thaønh ñieåm ñeán thuù vò cho nhöõng ai öa khaùm phaù neùt tuyeät vôøi nôi ñaïi ngaøn Taây Nguyeân kyø bí. Töø thaønh phoá Buoân Meâ vöôït chöøng 55 km theo loä 27 xuoâi veà huyeän Laêk, ñöôøng ñi traäp truøng nhaáp nhoâ ñoài nuùi- du khaùch seõ baát ngôø baét gaëp hoà Laêk naèm ven moät thò traán nhoû coù teân laø Lieân Sôn.


Hoà coù dieän tích maët nöôùc chöøng 500 ha, ñoä cao 550 meùt so vôùi maët bieån vaø ñieåm ñaët bieät hôn- Laêk vaãn coøn giöõ neùt töï nhieân nguyeân sô, döôøng nhö baøn tay con ngöôøi chöa taùc ñoäng tôùi nôi ñaây. Truyeàn thuyeát ngöôøi baûn ñòa M’Noâng coù chuyeän raèng : Chaøng trai Y Laêk danh vang ñeán thaàn tieáng löøng khaép nuùi laø cöùu tinh cho buoân laøng trong muøa ñaïi haïn. Ngaøy ñoù caû moät vuøng sôn ñòa khoâ kieät khoâng coøn laáy moät gioït nöôùc, Y Laêk töï nguyeän ra ñi tìm nguoàn nöôùc cöùu daân laøng. Chaøng ñi ñi maõi ñaõ bao ngaøy maët trôøi moïc roài maët trôøi laën… theo daáu tröôøn ngoaèn ngoeøo cuûa moät ñaøn raén thaàn vaø tìm thaáy nguoàn nöôùc meânh moâng khoâng ñeám xueå…ñoù chính laø hoà Laêk toàn taïi cho ñeán hoâm nay.


Hoà Laêk laø nieàm töï haøo cuûa ngöôøi daân Taây Nguyeân vaø baø con M’Noâng noùi rieâng. Buoåi saùng thöùc giaác, nhìn töø xa doõi taàm maét du khaùch seõ chieâm ngöôõng daõy Cö Yang Sin traàm maëc, huøng vó theânh thang vaét ngang löng chaân trôøi. Caän caûnh, hoà Laêk vôùi doøng nöôùc uoán quanh nhö daûi luïa meàm maïi- maët hoà phaúng laëng chæ gôïn chuùt soùng nhoû laên taên soi boùng trôøi maây vaø phaûn chieáu huyeàn aûo caûnh vaät chung quanh. Ñeå thaû hoàn veà thuôû nguyeân sô, du khaùch coù theå beành boàng treân maët hoà vôùi ñoäc moäc M’Noâng- thoûa thích ngaém nhìn boâng sen chen laãn vôùi boâng suùng vôùi muøi höông tinh khieát giöõa baàu khoâng khí trong laønh. Moät caûm giaùc nheï nhaøng laâng laâng- taâm caûm bình yeân- thaáp thoaùng ñaâu ñoù chuùt laéng saâu loøng töø taâm hyû xaõ vôùi ñôøi vôùi ngöôøi.

Bao quanh hoà laø caùc khu ñoài thoâng vaø taùn röøng xanh nguyeân sô vôùi bao ñieàu bí aån vaø thi vò aån giaáu trong thieân nhieân huyeàn bí. Moãi ngöôøi coù quyeàn löïa choïn vaø coù caùch caûm nhaän ñeå tìm höông vò röøng nuùi cho rieâng mình. Moät leàu traïi nhoû nhö moät höôùng ñaïo sinh ñeå laøm ngöôøi baûo veä thieân nhieân vaø ñoäng vaät hoang daõ? Hay laø thöû moät ñeâm-“ Nhaát daï ñeá vöông” trong caùc bieät ñieän ñöôïc baøi trí nhö döôùi thôøi oâng hoaøng- Baûo Ñaïi? Thaûn laø laøm ngö oâng buoâng maùi cheøo leânh ñeânh xuoâi veà sôn thoân vaøo thôøi khaéc hoaøng hoân thöa vaéng? Du khaùch ñeán töø trôøi Taây laïi coù thuù ngoài ngaát ngöôõng treân mình voi chaäm raõi daïo quanh hoà. Coøn ngöôøi thích giai ñieäu cuûa nuùi röøng seõ döøng chaân ôû baûn Jun saùt naùch hoà ñeå thöôûng thöùc coàng chieâng Taây nguyeân ñaõ ñöôïc Unesco coâng nhaän laø di saûn vaên hoùa nhaân loaïi. Khaùch muoán thöôûng thöùc röôïu caàn M’Noâng chaêng? Khaùch coù theå caàm caàn baäp buøng beân beáp löûa, caïn cheù ñeán thaâu ñeâm. Baïn laø ngöôøi thích chim hay lan röøng? Thaûm thöïc vaät quanh hoà Laêk seõ ñöa vaøo boä söu taäp cuûa baïn nhieàu gioáng chim laï vôùi tieáng hoùt trong treûo cuõng nhö vaøi chuïc teân lan röøng – töø hoaøng thaûo, loïng ñieåm, gaám ñaát ñeán veä haøi, kim ñieäp, long tu, daõ haïc…


AÅm thöïc ñaëc tröng Taây Nguyeân ñöôïc caùc ñaàu beáp nhaø haøng noåi treân maët hoà Laêk cheá bieán ñaày höông vò röøng nuùi- naøo laø gaø röøng, caù suoái töôi roùi, côm lam ñöïng trong nöùa tre hay laø khoâ heo röøng nöôùng moäc khoâng caàn taåm öôùp… Duø khoù tính trong vieäc löïa choïn moùn aên, baïn cuõng deã daøng khoaùi khaåu vaø coù theå quaù cheùn treân möùc bình thöôøng neáu ñöôïc thöôûng thöùc aåm thöïc nhö theá trong moät khoâng gian nhö theá treân hoà Laêk.


Du khaùch seõ coù moät giaác nguû saâu khoâng moïâng mò trong caùc resort Laêk ñöôïc baøi trí mang daáu aán kieán truùc caùc toäc ngöôøi baûn ñòa Taây Nguyeân. Ai maø khoâng thích ñöôïc chöù!? Coù du khaùch Taây aâu ñaõ phaûi ghi trong cuoán soå cuûa quaày tieáp taân: Chuùng toâi hoaøn toaøn ngaïc nhieân vaø thuù vò vôùi tour du lòch hoà Laêk- moät daáu aán tuyeät vôøi veà söï hoang sô, trong laønh maø ñaày thi vò…


Tìm veà vôùi thieân nhieân - soáng hoøa thuaän vôùi thieân nhieân - tuyeät ñoái baûo veä caûnh quan thieân nhieân vôùi veû hoang sô voán coù ñang laø khaåu hieäu chung cuûa toaøn nhaân loaïi. Du lòch Ñaéc Laéc ñang tìm moïi caùch ñeå giöõ daùng veû nguyeân sô cuûa hoà Laêk maø taïo hoùa ñaõ ban taëng. Coøn ñoái vôùi ngöôøi löõ haønh meät moûi ñang tìm kieám söï nghæ ngôi cho taâm hoàn thì tour du lòch ñeán hoà Laêk quaû laø nhöõng ngaøy nghæ cuoái tuaàn ñaày thi vò, haáp daãn.


LQK

Thứ Hai, 16 tháng 2, 2009

Tản mạn

HAY NOI DIEU AY BANG HOA

Leâ Quang Keát

Bieåu töôïng cuûa hoa coù töï ngaøn xöa- coù leõ ñaõ xuaát hieän cuøng luùc vôùi nhöõng rung ñoäng ñaàu tieân trong traùi tim ngöôøi. Nhöõng böùc thö tình khoâng coøn thích hôïp ñeå baøy toû caûm xuùc cuûa con tim thì thoâng ñieäp hoa seõ laø giaûi phaùp tuyeät vôøi nhaát cho nieàm mong öôùc- cho moái giao hoøa- cho lôøi daïm ngoõ vaø tình yeâu ñoâi löùa…


Hoàng- khoâi nguyeân trong caùc loaøi hoa,chieác laù töôi xanh nhaát , maøu saéc röïc rôõ nhaát, höông thôm tinh teá nhaát. Truyeàn thuyeát Hi Laïp keå raèng: Aphrodite- vò nöõ thaàn tình yeâu ñöôïc sinh ra töø bieån, caùc ñôït soùng traéng baïc ñaàu bao phuû laáy thaân traàn cuûa naøng vaø hoùa thaønh boâng hoàng traéng khi rôi xuoáng ñaát. Vaø chính nöõ thaàn ñaõ laøm hoa thaønh hoàng ñoû. Chaøng trai Adonis ñeïp trai maø naøng yeâu bò moät chuù lôïn loøi taán coâng- ñeå cöùu chaøng, naøng lao nhanh vaø bò gai hoàng caøo xöôùc, maùu naøng ræ ra ñaõ laøm maøu traéng thaønh hoàng. Tình yeâu nhö moät ñoùa hoàng, loaøi hoa haïnh phuùc nôû trong vöôøn ñoài. Nhöõng nuï hoàng ñoâng taây kim coå ñaõ ñính keát vöõng beàn cho bao tình yeâu haïnh phuùc…


Loøng anh nhö hoa höôùng döông/ Traêm nghìn ñoå laïi moät phöông maët trôøi”- ngöôøi ta laïi möôïn ñaëc tính cuûa hoa ñeå baøy toû taám loøng. Hoa noùi ñöôïc bao ñieàu maø caùc thöù khaùc khoâng theå coù ñöôïc. Hoa cuùc chaúng haïn? Khi caùc loaøi khaùc ñaõ ngöøng nôû, gioù vaø möa thu baét ñaàu rôi thì cuùc laïi ñôm boâng. Phaûi chaêng hoa cuùc muoán noùi lôøi : Laïc quan vui veû trong nghòch caûnh. Coøn caåm chöôùng ? Coù truyeàn thuyeát cho raèng töï xa xöa caåm chöôùng ñöôïc troàng treân thieân ñöôøng roài rôi xuoáng traàn gian. Neáu caåm chöôùng bò töôùc heát laù seõ laø bieåu töôïng cuûa söï choái töø thì caåm chöôùng ñoû laø “ toäi nghieäp cho traùi tim toâi” coøn caåm chöôùng vaøng laïi laø söï chaùn gheùt…


Hoa löu ly bieåu tröng cho moät tình yeâu chaân thaät. Nhöõng caùnh löu ly xanh tím nhoû gaén lieàn vôùi caâu chuyeän beân bôø soâng Danube. Chaøng hieäp só vôùi ngöôøi yeâu treûû daïo böôùc doïc bôø soâng. Boãng coâ nhìn thaáy moät chuøm löu ly troâi treân doøng nöôùc- naøng buoät mieäng keâu leân : Em muoán coù boâng hoa xinh ñeïp kia? Chaøng hieäp só lao nhanh xuoáng doøng nöôùc, do vöôùng söùc naëng cuûa boä giaùp- chaøng ñuoái söùc, anh neùm hoa leân bôø cho ngöôøi yeâu vaø trong hôi thôû luïi taøn anh buoâng lôøi traên troái: “xin ñöøng queân nhau”…

Vaø ngoân ngöõ hoa coøn haèng haø sa soá- thieân hình vaïn traïng vôùi ngöôøi Ñaø Laït vì ñaây laø xöù sôû cuûa ngaøn hoa?! -Tulip lôøi baøy toû tình yeâu; -Violet tính khieâm toán söï chung thuûy; -Peneùe vaät kyû nieäm, ngöôøi hôùp hoàn toâi hay Thuûy tieân, vò kyû chæ yeâu rieâng mình; -Vaïn thoï- noãi thaát voïng, söï ñau buoàn; - Haïnh ñaøo noùi söï chôø ñôïi thaàm laëng trong moûi moøn ñôn chieác…


Moãi loaøi hoa ñeàu coù ngoân ngöõ rieâng cuûa chuùng. Ngoân töø coù khi khoâng theå ñaït tôùi söï tinh teá cuûa yù nghóa cho baèng thoâng ñieäp töø moät loaøi hoa cuûa moät muøa hoa. Tuøy thuoäc vaøo söï saùng taïo theo caùch rieâng cuûa ngöôøi göûi, tuøy vaøo söï ña daïng cuûa caùc loaøi hoa coù theå coù ñöôïc- moãi ngöôøi seõ coù nhöõng khaùm phaù baát ngôø thuù vò veà hoa vaø thoâng ñieäp töø hoa…

CÁT TIÊN

DAÁU CHAÂN TIEÂN… TREÂN CAÙT

Leâ Quang Keát

Naèm giöõa Ñaø Laït vaø TP. Hoà Chí Minh treân quoác loä 20, ñeán thò traán Madagoui, vöôït theâm 40 km treân tænh loä 721- du khaùch seõ ñeán vôùi Caùt Tieân, ñòa phöông cuoái cuøng Nam Laâm Ñoàng- moät vuøng ñaát aån chöùa neùt hoang sô huyeàn bí cuûa moät vöông quoác ñaõ bò laõng queân hôn 1300 naêm qua. Caùc toäc ngöôøi baûn ñòa Maï, Stieâng coù truyeàn thuyeát keå raèng: Thuôû xa xöa tieân nöõ ñaõ choïn nhöõng traûng caùt traéng mòn möôït maø ôû ñaây, taém goäi roài ñuøa giôõn treân doøng suoái nöôùc trong xanh giöõa ñaïi ngaøn thöôïng nguoàn soâng Ñoàng Nai moãi baän giaùng traàn. Nhöõng “ daáu chaân tieân treân caùt” laâu ngaøy hoùa thaønh teân goïi Caùt Tieân thô moäng vaø baát töû cho tôùi hoâm nay.


Khuùc daïo ñaàu cuûa chuyeán ñieàn daõ ñeán Caùt Tieân du khaùch seõ vöôït qua moät con doác coù caùi teân nghe raát Hueá- doác “Maï ôi!” Ngöôøi xöù naøy keå raèng – moät thôøi baø con Thöøa Thieân-Hueá ñeán môû ñaát khai hoang vuøng röøng nuùi hoang vu naøy- ngaøy ñoù thieáu thoán moïi beà; moãi laàn hoï leân nöông gieo luùa træa baép phaûi treøo doác cao choàn chaân moûi goái- coù ngöôøi buoät mieäng keâu: “ Cöïc quaù maï ôi!”. Con doác cao cao coù teân “maï ôi” töø ñoù.


Ñieåm döøng ñaàu tieân du khaùch seõ ñöôïc thöôûng ngoaïn khu Thaùnh ñòa Caùt Tieân- moät quaàn theå di tích lòch söû – vaên hoùa – toân giaùo – ngheä thuaät coå hình thaønh töø theá kyû thöù VII. Ñaõ coù nhieàu giaû thieát chöa thoáng nhaát veà Vöông quoác naøy- Phuø Nam, Chaêm-Pa, Chaân Laïp hay laø Vöông quoác Maïtöï xa xöa? Khu di chæ naøy ñaõ ñöôïc coâng nhaän laø di saûn vaên hoùa quoác gia vaø ñang töøng böôùc tìm toøi nghieân cöùu, khai quaät ñeå laøm soáng laïi nhöõng giaù trò vónh haèng. ÔÛ ñaây du khaùch seõ ñöôïc chieâm ngöôõng töôïng thaàn Siva hoùa thaân, töôïng Ganesa ñaàu voi mình ngöôøi- con trai thaàn Siva. Caùc ngaãu töôïng- nhöõng boä sinh thöïc khí Linga- Yoni – bieåu töôïng toân kính cuûa tín ngöôõng phoàn thöïc. Caùc Linga baèng vaøng hoaëc laø vaøng bòt baïc troâng thuù vò vaø gôïi bao ñieàu lieân töôûng. Ñaëc bieät coù moät Linga duy nhaát baèng thaïch anh trong suoát coù ñoä thaáu quang vaø ñoä cöùng 8 mohs, naëng tôùi 3,5 kg. Ñaây laø baùu vaät ñoäc nhaát voâ nhò tìm thaáy ôû thaùnh ñòa Caùt Tieân- töø tröôùc ñeán nay chöa töøng coù trong theá giôùi khaûo coå. Ngoaøi ra coù theå keå ñeán moät boä Linga- Yoni cao 2,1 meùt, ñöôøng kính 0,7 meùt baèng ñaù xanh maøu boùng ñöôïc giôùi khaûo coå xeáp haïng lôùn nhaát khu vöïc Ñoâng Nam AÙ.


Ñôït khai quaät thaùng 4/1998 coøn cho thaáy khu thaùnh ñòa Caùt Tieân moät phong caùch ngheä thuaät Baø La Moân thuù vò ñoäc ñaùo veà nhöõng hoa vaên hoïa tieát treân gaïch ngoùi xaây döïng. Nhöõng Kalong treân vaø trong thaùp moä, nhöõng ñóa ñoàng giaû ngoïc, 113 laù vaøng treân ñoù coù chaïm khaéc hoa vaên- moãi laù heù môû caùnh cöûa cho thaáy moät phaàn ñôøi soáng sinh hoaït cuûa cö daân coå xöa Nam Taây nguyeân. Vöông quoác Maï, Phuø Nam hay Chaêmpa? ÔÛ vuøng sôn ñòa naøy caùch ñaây 1300 naêm ñaõ töøng toàn taïi moät vöông quoác maøøvaøo thôøi höng thònh nhaát ñaõ coù moät cöông vöïc vaø laõnh thoå roäng lôùn. Moät loaït caâu hoûi ñang ñaët ra thaùch ñoá caùc nhaø söû hoïc, vaên hoùa hoïc, khaûo coå hoïc vaø nhöõng ai quan taâm vaên minh thôøi coå cuûa vuøng ñaát sôn ñòa ñaày huyeàn bí naøy…


Rôøi khu di tích, ñoäc moäc Maï seõ ñöa du khaùch ngöôïc doøng ñeán vöôøn quoác gia Caùt Tieân. Moät baàu khoâng khí trong laønh vaø daùng veû hoang sô cuûa thieân nhieân hieän ra tröôùc maét. Du khaùch seõ ngaïc nhieân toät cuøng khi baét gaëp ñaïi thuï cao treân 70 meùt, coù chu vi phaàn goác phaûi tôùi 10 ngöôøi dang tay oâm môùi troøn voøng. Moät cuoäc daïo chôi ñaày thuù vò giöõa tòch mòch nuùi röøng. Ngöôøi höôùng daãn seõ chæ cho baïn xem haøng chuïc loaøi phong lan quyù, töø queá lan höông, hoaøng thaûo ñeán thuûy tieân, lan gaám ñaát, lan thaïch. Neáu baïn laø ngöôøi yeâu thöïc vaät thì röøng Caùt Tieân coù tôùi 632 loaïi thöïc vaät- loaïi baäc cao cho goã quyù nhö: sao, daàu, caêm xe, giaùng höông, goõ maät, traéc, caåm lai… Baïn coù muoán laø nhaø ñieåu hoïc khoâng? Caùt Tieân ñaát laønh cuûa hôn 270 loaøi chim- nhieàu loaøi laø di saûn thieân nhieân quyù hieám nhö haïc coå traéng, gaø tieân maét ñoû, ngan caùnh traéng, coø quaém caùnh xanh… Coù chuyeân gia ôû vöôøn nghe vaø phaân bieät ñöôïc tieáng hoùt cuûa gaàn 150 loaøi chim. Coøn neáu baïn laø nhaø ñoäng vaät hoang daõ thì Caùt Tieân giuùp baïn ñöa vaøo boä söu taäp nhieàu loaïi ñoäng vaät ñang coù nguy cô tuyeät chuûng nhö: voi, nai vaøng, soùc bay, caù saáu nöôùc ngoït vaø ñaëc bieät hôn laø teâ giaùc moät söøng Ñoâng Döông ôû vuøng röøng Caùt Loäc vöøa môùi tìm thaáy chöa kòp ñaët teân. Thaùng 11/2007 vöøa qua caùc camera ñaëc chuûng cuûa Hoäi baûo veä ñoäng vaät hoang daõ Hoaøng gia Anh ñaõ chuïp ñöôïc moät quaàn theå teâ giaùc khoaûng töø 5 ñeán 8 con ñang cö truù khaù oån ñònh vaø an toaøn ôû röøng Caùt Tieân.


Hoaøng hoân buoâng xuoáng, luõ coân truøng baét ñaàu raû rích, du khaùch chæ caàn caét moät khoaûng röøng ngaén laø seõ ñöôïc ngoài beân beáp löûa nhaø saøn. Moät baûn laøng Maï hieàn hoøa, hieáu khaùch dang roäng voøng tay ñoùn baïn. Giaø laøng Maï seõ môøi uoáng röôïu caàn thoûa thích. Khaùch ñöôïc môøi khui cheù röôïu. Trong luùc chôø haõy nghe giaø laøng luaän veà röôïu: “Uoáng röôïu caàn laø taï ôn ñaát trôøi soâng nuùi, caàu giaøng möa thuaän gioù hoøa, mong buoân laøng no ñuû aám eâm. Ñieàu caám kî thieâng lieâng laø khoâng ñöôïc pheùp say- say laø ñieàu xaáu hoå, oâ ueá laøng buoân thoân baûn…”. Caàn caém vaøo cheù, thöù töï töø khaùch tôùi chuû, giaø tôùi treû, trai tôùi gaùi, môøi nhau aên, môøi nhau uoáng, khoâng goø eùp cöôõng caàu. Khaùch döøng uoáng ö? Khaùch coù quyeàn laên kheành ra beân beáp löûa. Khaùch coøn uoáng nöõa chaêng? Tieáp tuïc theâm cheù caàm caàn vì röôïu caàn Maï khoâng bao giôø caïn!


Döôùi maét loaøi ngöôøi ñang thöùc tænh veà söï böùc xuùc caàn thieát phaûi bieát soáng hoøa thuaän vôùi thieân nhieân, Caùt Tieân quaû laø moät taøi saûn quyù hieám. Coøn ñoái vôùi ngöôøi löõ haønh meät moûi ñi tìm kieám söï nghæ ngôi, Caùt Tieân quaû laø moät tour du lòch môùi laï, haáp daãn mang veà söï bình yeân thanh thaûn cho taâm hoàn.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Leâ Quang Keát

Tröôøng trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc- Laâm Ñoàng

ÑTNR: 063 717123-DÑ: 0907 615 510

Email: lequangket54@yahoo.com

Vũ Trọng Phụng

“ VUA PHÓNG SỰ ĐẤT BẮC"

VÔÙI NHAØ BAÙO HOÂM NAY

Leâ Quang Keát

Laøng Haûo ( Baàn Yeân Nhaân , Myõ Haøo, Höng Yeân) ñaõ saûn sinh ra moät nhaø baùo tuyeät vôøi- Vuõ Troïng Phuïng. OÂng tham gia laøng baùo laøng vaên raát sôùm khi chöa troøn 18 vaø maát luùc tuoåi vöøa vaën 27. Voûn veïn 9 naêm caàm buùt, oâng ñaõ ñeå laïi moät khoái löôïng ñoà soä trang vieát vôùi nhieàu theå loaïi vaên hoïc – baùo chí trong saùng taùc nhöng noåi tieáng vaø ñaït ñænh cao treân hai lónh vöïc phoùng söï vaø tieåu thuyeát. Chuùng ta thöû baøn ñoâi ñieàu veà chuyeän phoùng söï cuûa “ Oâng vua phoùng söï Baéc Kyø”.


Nhöõng baøi phoùng söï xuaát saéc ñaõ hôn 70 naêm töø ngaøy aáy maø giôø ñaây vaãn ngoàn ngoän tính thôøi söï- môùi tinh nhö laø cuûa hoâm nay. Ba taäp phoùng söï : Caïm baåy ngöôøi(1933) vieát veà naïn côø baïc bòp ôû Haø Noäi; Kyõ ngheä laáy Taây(1934), vieát veà ngheà “me Taây” laáy Taây ñeå nuoâi thaân; Côm thaày côm coâ ( 1936 ), vieát veà caûnh ñôøi nhöõng ngöôøi ñi ôû ñôï- tieâu bieåu ñaëc saéc cuûa oâng ñöôïc in vaø taùi baûn nhieàu laàn- vaãn treo maõi treân laàu cao cho lôùp lôùp ngöôøi laøm baùo vaø coâng chuùng yeâu baùo chí hoâm nay ngöôõng moä, yeâu quyù.


Chæ rieâng “ Baïc bòp” cuûa taäp phoùng söï ñaàu tay Caïm baãy ngöôøi – ngoøi buùt phoùng söï cuûa Vuõ Troïng Phuïng ñaõ ñaït tôùi caùi ñoä cao saâu cuûa ngöôøi laøm baùo vaø cuûa caû ngheä thuaät hieän thöïc pheâ phaùn. Ngoøi buùt aáy ñaõ ghi ñöôïc söï thöïc- moät söï thöïc veà teä côø gian baïc laän thôøi naøo cuõng coù. Nhöng khoâng chæ döøng laïi ôû söï thöïc bòp bôïm aáy maø coøn noùi ñöôïc caû caùi thöïc traïng cuûa söï thöïc nöõa. Traïng thaùi bieåu hieän trong chôùp maét cuûa nhöõng con baïc, cuûa ñoàng tieàn kieám ñöôïc khoâng baèng moà hoâi nöôùc maét maø baèng thuû ñoaïn phi nhaân phi nghóa- phi luaân thöôøng ñaïo lyù giöõa thanh thieân baïch nhaät … Chuyeän ngaøy aáy keå laïi raèng: Ñeå vieát Baïc bòp, oâng ñaõ phaûi saém vai moät tay côø baïc coù haïng ôû ñaát Haø thaønh. Laáy tieàn ñaâu ñeå dieãn xuaát khi ñang ngheøo kieát xaùc? Oâng phaûi möôïn cuûa ngöôøi thaân, baïn beø ñeå coù traêm baïc Ñoâng Döông maø tieàn nhuaän buùt töø toøa baùo cho baøi vieát thôøi aáy chæ ñöôïc maáy ñoàng. Nhôù raèng giaù trò ñoàng tieàn ngaøy aáy tính töøng xu.


Giôø ñaây nhaø baùo chuùng ta cuõng ñang vieát phoùng söï veà caùc quan chöùc dö tieàn lao vaøo côø baïc. Tieàn tyû cuûa nhaân daân boû vaøo cuoäc ñoû ñen trong choác laùt ñeå roài thoaùi hoùa bieán chaát, cöûa quyeàn tham nhuõng, tìm caùch vô veùt tö tuùi. Vuï aùn PMU 18 vôùi con baïc Nguyeãn Tieán Duõng cuøng ñoàng boïn ñaõ ra haàu toøa. Vaø môùi ñaây 8 caùn boä Handico ( Toång coâng ty ñaàu tö vaø phaùt trieån nhaø Haø Noäi) thöôøng xuyeân ñaùnh baïc. Cô quan ñieàu tra maát tôùi 5 thaùng tieán haønh trinh saùt lieân tuïc tröôùc khi thöïc hieän phaù aùn… Baøi hoïc ruùt ra cho moãi nhaø baùo chuùng ta laø khoâng chæ tieáp caän- tìm hieåu- ñieàu tra maø coù khi coøn phaûi daán thaân- nhaäp cuoäc. Vaø nhaø baùo Vuõ Trong Phuïng vaãn môùi tinh- ñaày tính thôøi söï laø taám göông lao ñoäng heát mình vì söï thaät chaân lyù vöõng nhö baøn thaïch.


Taäp phoùng söï Kyõ ngheä laáy Taây cuûa Vuõ Troïng Phuïng ñaêng ñeàu kyø treân baùo Nhaät Taân, Haø Noäi töø thaùng 12.1934. Naêm 1936 Nxb. Phöông Ñoâng , Haø Noäi in thaønh saùch. Neáu tính soá trang treân giaáy khoå 13cm x 19 cm thì leân tôùi caû traêm trang. Phaàn ñaàu vôùi caùi töïa “ Ñaàu vaø tai, oâng vieát :


Vaø leõ thöù hai laø vì ôû caùi… “ Kyõ ngheä laáy Taây” nöõa.

Nhöõng cuoäc phoái hôïp cuûa moät soá ñoâng phuï nöõ nöôùc nhaø vôùi nhöõng ngöôøi Taây phöông lieäu coù ñaùng laø nhöõng cuoäc nhaân duyeân haún hoi khoâng ? Hay ñoù chæ laø, chæ nhö … chæ hao hao gioáng… chæ phaûng phaát… ñang goïi laø moät thöù “ kyõ ngheä”? (1)


Thôøi baáy giôø coù moät lôùp thieáu nöõ tìm moïi caùch ñeå coù choàng Taây vaø hoï choïn phöông phaùp coâng ngheä toái öu nhaát -cô hoäi tieáp caän- giôùi thieäu tieán cöû - moài chaøi- cuoái cuøng laø laáy ñöôïc choàng Taây baát chaáp dö luaän leân aùn, keát toäi. Vì tham tieàn, coù nhöõng coâ gaùi ñaõ baùn reû nhaân phaåm, ñua nhau laáy caùc oâng Taây. Hoï chaúng töø nan moät thuû ñoaïn naøo ñeå ñaït tôùi muïc ñích – laø naïn nhaân cuûa moät xaõ hoäi ñaûo ñieân, ngaøy caøng loä roõ boä maët gôùm gheâ- voâ lieâm sæ. Thaät ñaùng traùch, nhöng tröôùc heát- hoï thaät ñaùng thöông.


Hieän nay, tuy chöa nhieàu nhöng cuõng khoâng phaûi ít- moät boä phaän thieáu nöõ Vieät muoán xuaát ngoaïi laáy choàng Ñaøi Loan, laáy choàng Haøn, laáy Vieät kieàu nhieàu tieàn maø chaúng löôøng tröôùc haäu quaû seõ nhö theá naøo treân ñaát khaùch queâ ngöôøi. Coù ngöôøi ñaõ laø naïn nhaân cuûa söï haønh haï, cuûa thoùi vuõ phu – thaäm chí laø ñeû thueâ, noâ leä tình duïc hay ñaùnh vôï ñeán cheát cuûa caùc oâng choàng khoâng tình nghóa kia… Hoùa ra nhaø baùo lôùn Vuõ Troïng Phuïng vaø Kyõ ngheä laáy Taây khoâng cuõ ñi theo daáu aán thôøi gian. Nhaø baùo hoâm nay cuõng coù theå hoïc ôû oâng ñeå taùc nghieäp vôùi lôùp thieáu nöõ ñang ñua nhau laáy caùc thaày Haøn, thaày Ñaøi, thaày Vieät kieàu löøa bòp…

Côm thaày côm coâ- Vuõ Troïng Phuïng vieát ngaén hôn- ñaêng treân Haø Noäi baùo, töø soá 12

( thaùng 3.1936) ñeán soá 18 ( thaùng 5.1936). Ngay caùi töïa ñeà thoâi cuõng ñeå nhöõng nhaø baùo chuùng ta suy gaãm. Taát nhieân ai cuõng hieåu phaûi ôû böôùc ñöôøng cuøng môùi chaáp nhaän ngheà “oâsin”- theá nhöng cuõng coù nhöõng thöù Côm thaày côm coâ maït haïng maø oâng ñaõ toång keát ôû chöông cuoái .


Toâi coù theå ñöa cho caùc ngaøi ñuû nhöõng maãu haïng veà giôùi Côm thaày côm coâ.

Coù nhöõng ñöùa ñaày tôù bò chuû nhaø ñaùnh cheát.

Coù nhöõng con sen ñöôïc oâng chuû quyù hôn vôï.

Coù nhöõng thaèng nhoû boû thuoác ñoäc ñònh gieát caû nhaø chuû nhaø.

Coù nhöõng anh beáp nhoå ñôøm vaøo noài caù kho.

Coù nhöõng vuù giaø quyeàn haønh nhö meï “caäu môï”.

Coù nhöõng thaèng xe ñöôïc nguû giöôøng Hoàng Koâng vôùi baø chuû.

Coù nhöõng ñöùa luùc chuû nhaø cheát khoùc nhö khoùc boá meï.

Coù nhöõng ñöùa lieàu maïng cöùu chuû.

Coù nhöõng quaân ñoát nhaø cöùu chuû.

Hoaëc daét cöôùp vaøo nhaø.

Hoaëc thö ñi thö laïi, laøm ngheà ma coâ.

Coù nhöõng thaèng nhoû hieáp con gaùi oâng Phaùn.

Coù nhöõng con sen bò oâng Tham hieáp daâm.

Coù nhieàu.(2)


Quaû laø moät baûn toång keát ñoäc ñaùo- ñaày ñuû vaø suùc tích cuûa moät phoùng söï ñaùng ñeå nhaø baùo vaø coâng chuùng hoïc taäp veà nhöõng “ Côm thaày côm coâ” cuûa thì hieän taïi. Caû noäi dung vaø ngheä thuaät. Noäi dung thì roõ raøng caâu chöõ ai cuõng coù theå lónh hoäi töø taàng lôùp bình daân ñeán giôùi trí thöùc. Ngheä thuaät ngoân töø ñaït tôùi ñoä minh xaùc vaø coøn bieåu hieän moät ñaëc tröng cô baûn khaùc cuûa ngoân ngöõ baùo chí- ngaén goïn nhöng haøm suùc, haáp daãn loâi cuoán.


Nhaø baùo hoâm nay ñaõ coù ai saùnh kòp vôùi oâng Vuõ veà theå taøi phoùng söï theá kia?


Ñaõ coù moät thôøi Vuõ Troïng Phuïng laø khu vöïc caám, vuï aùn oâng cöù treo lô löûng nhöng sau ñoù moïi ngöôøi nhaän ra ngay söï uyeân aùo, öu tuù, khoå luyeän cuûa moät nhaø vaên nhaø baùo lôùn. Oâng Vuõ cheát quaù treû nhöng ñaõ soáng ñeán hoâm nay. Coù theå mai kia nöõa? Chöa bieát laø seõ nhö theá khoâng chöøng?


Ngaøy nay ñoïc laïi oâng Vuõ, chuùng ta ñoàng tình vôùi nhaän ñònh : Vuõ Troïng Phuïng laø nhaø vaên – nhaø baùo ñaõ laøm troøn boån phaän ngöôøi thö kyù thôøi ñaïi; coù ngöôøi coøn maïnh meõ hôn – oâng laø caùnh chim baùo baõo vôùi nhöõng döï baùo ñoùn ñaàu ñaày xaùc tín. Taát nhieân khoâng theå ñoøi hoûi hôn moät ngöôøi chöa troøn “tam thaäp”. Nhaän vaät cuûa oâng, phoùng söï cuûa oâng, tieåu thuyeát cuûa oâng, vaên phong cuûa oâng, chöõ nghóa cuûa oâng trôû thaønh ñieån hình veà maët taâm lyù xaõ hoäi; boùng daùng trang ñôøi trang saùch oâng Vuõ nhö coøn quanh quaån beân ta khoâng theå maát.


Lôøi ñieáu cuûa nhaø vaên Ñaùi Ñöùc Tuaán ngaøy tang oâng Vuõ vaãn nhö söøng söõng treo treân moä chí- nhaéc nhôû nhöõng ngöôøi caàm buùt hoâm nay haõy daán thaân duø laém gian truaân.


“ Trôøi hôõi ! Oâng sao aùc quaù chi, naëng nghieäp vaên nhaân, cheát vaãn ngaäm hôøn chöa ñaït chí.

Phuïng oâi ! Anh nôõ bay voäi maáy, ñau loøng maëc höõu, soáng coøn sôï noãi khoù an thaân”.



(1),(2) Vuõ Troïng Phuïng: Kyõ ngheä laáy Taây. Côm thaày côm coâ. Phoùng söï.

Nxb. Haø Noäi, 1989

Leâ Quang Keát

Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc, Laâm ñoàng

ÑT- NR: 063.717123- DÑ: 0907 615510

Email:lequangket54@yahoo.com

HOA LƯ


DAÁU THIEÂNG COÁ CUNG HOA LÖ

Leâ Quang Keát


Chuyeán haønh höông ñöa chuùng toâi veà mieàn taâm thöùc- ñaát coá cung caùch ñaây hôn nghiøn naêm thöôû vua Ñinh Boä Lónh ñaùnh deïp thaäp nhò söù quaân döïng nöôùc Ñaïi Coà Vieät. Hoa Lö, Ninh Bình - ñòa linh ñöôïc choïn laøm nôi trôû veà beân caên nhaø vuõ truï cuûa caùc vua Traàn khi ñaõ coù Thaêng Long laø kinh ñoâ haønh xöû. Sau nhöõng ngaøy maûi meâ coâng vieäc trieàu chính - pheâ duyeät caùc taáu chöông baøn keá giöõ nöôùc, vua toâi laïi trôû veà maùi nhaø xöa ñeå ñöôïc taém… nhaøn ñoâi böõa. Phaûi chaêng chính nôi ñaây hoàn thieâng soâng nuùi ñaõ hun ñuùc giuùp cho taâm kia anh minh vaø thanh thaûn hôn ñeå hoï doàn trí söùc cho moät haøo khí Ñoâng A saùng ngôøi saùch söû?


Ngöôøi höôùng daãn ñöa toâi ñi treân möôøi tuyeán thaønh cuõ. Chò thuyeát minh veà daáu tích coá cung. Thaønh chính goàm ba maët nuùi ñaù voâi vaø moät daõy töôøng ñaát naèm cheách Baéc. Caùc böùc töôøng thôøi aáy chæ söû duïng thöù vaät lieäu duy nhaát laø ñaát seùt ñaù voâi maø ñaõ ngaøn naêm vaãn maõi trô gan cuøng tueá nguyeät. Ngöôøi Hoa Lö coi choán naøy laø daáu thieâng thaâm nghieâm. Moãi khi coù dòp ngang qua, hoï nhaéc nhau cuùi ñaàu nheï böôùc ñeå nghe taâm thöùc laéng saâu hôn caâu chuyeän “ Côø lau taäp traän” vöôn leân thaønh nghieäp lôùn thuôû xa xöa. Söû saùch cheùp raèng: Sau ngaøy deïp loaïn söù quaân, Ñinh Boä Lónh leân ngoâi chöa kòp xaây döïng kinh ñoâ thì giaëc Toáng traøn sang laán chieám. Ñeán ngaøy Thaäp ñaïo töôùng quaân Leâ Hoaøn phaù tan quaân Toáng laàn nhaát, vua cho xaây kinh ñoâ to ñeïp maø truyeàn thuyeát coøn ghi coù caû “coät vaøng” laãn “ ngoùi baïc”. Hoaøng thaønh xöa giôø ñaõ hoang pheá theá maø di vaät ñeá cheá qua naêm thaùng vaãn toàn löu. Laàn ñaàu tieân ñöùa con phöông Nam laïc loaøi nhö toâi ñöôïc hieåu theâm veà chieác muõ Bình Thieân ( ngang trôøi) vaø maøu Long baøo ( maøu vaøng Thieân töû) - hai coå vaät trieàu Ñinh bieåu tröng cho tinh thaàn ñoäc laäp töï chuû vaø uy nghi vöông ñeá maø tröôùc ñoù- moät ngaøn naêm noâ leä, phong kieán Phöông Baéc chæ muoán coi ñaát naøy laø quaän huyeän vaø goïi teân Giao Chæ, Cöûu Chaân… Kinh ñoâ Hoa Lö xöa töø neàn thaønh cuõ traûi daøi tôùi TamCoác, Bích Ñoäng. Daáu tích coøn laïi tôùi hoâm nay laø hai khu ñeàn thôø vua Ñinh vua Leâ treân neàn thaønh cuõ. Giöõa khoâng gian boán beà thaønh luõy, tröôùc saân roàng chaàu ngheâ phuïc- taâm thöùc ngöôøi haønh höông nhö ñöôïc trôû veà vôùi nöôùc non nguoàn coäi. Caâu chuyeän Thaùi haäu Döông Vaân Nga “nôï nöôùc nôï tình”- vì söï nghieäp lôùn giöõ nöôùc, ñaõ boû ngoaøi tai moïi lôøi deøm pha ñaøm tieáu. Ngöôøi ñaøn baø kyø laï trong lòch söû phong kieán “ Hoaøng haäu cuûa hai vua”- vaäy maø con chaùu muoân ñôøi sau vaãn moät möïc thöông yeâu toân kính…


Daõy nuùi ñaù voâi Tröôøng Yeân traäp truøng keùo tôùi taän Tam Ñieäp haûo sôn. Moät maûng ñoàng baèng bao boïc bôûi nuùi non hieåm trôû, soâng suoái nhoû roùc raùch quanh vaùch nuùi ñaù cheo leo- an bình maø thoâng thoaùng- höõu tình maø khoâng coâ laäp- hieåm trôû maø thuaän lôïi cho giao löu. Töø ñaây thuûy boä ngöôïc xuoâi lieàn vôùi Am Thaùi Vi hay ñöôøng Thieân Lyù ra vaøo Thaêng Long, Thanh Hoùa…Theá ñaát aáy, ñòa nhaân aáy- phong thuûy aâm döông hoäi ñuû- thuaän thieân- yeân loøng ngöôøi, baûo toaøn bôø coõi, quoác thaùi daân an… Vua Ñinh- Leâ ñaõ choïn Hoa Lö laøm kinh ñoâ khaùng Toáng vaø sau naøy Traàn Thaùi Toâng quyeát ñònh choïn Tam Coác xaây döïng haønh cung Vuõ Laâm laøm cöù ñòa cho cuoäc khaùng chieán choáng Moâng Nguyeân laàn hai. Vaø lòch söû ñaõ xaùc tín- ñoù laø nhöõng löïa choïn ñaày minh trieát.


Chuùng toâi veà thaêm nhaø thôø ñaù Phaùt Dieäm. Duø ñaõ ñöôïc nghe nhieàu veà cuïm di tích naøy theá maø taän maét ñöôïc chieâm ngöôõng toâi vaãn söõng sôø tröôùc moät khoâng gian thoaùng ñaõng, moät boá cuïc haøi hoøa, moät söï giao thoa tuyeät myõ cuûa ñoâng taây kim coå. Quaàn theå kieán truùc vôùi hôn chuïc coâng trình lôùn nhoû. Nhaø thôø chaùnh toøa ôû giöõa, naêm nhaø thôø nhoû caân xöùng hai beân, moâ phoûng buoåi thieát trieàu- baù quan vaên voõ phuû phuïc tröôùc ñieän roàng. Beân trong noäi thaát cuõng coù taû vu, chính cung, höõu cung mang daáu aán kieán truùc thôø cuùng cuûa caùc vua nhaø Nguyeãn ôû Hueá. Kitoâ giaùo phöông Taây hoøa vaøo chuøa chieàn, cung ñình mieáu maïo ñaát Vieät taïo neân moät kieåu kieán truùc ñaëc tröng- hieám nôi naøo coù ñöôïc. Khaùch haønh höông vaõng caûnh chaúng quan taâm nhieàu ñeán yeáu toá vaät chaát, ñieàu maø saùch vôû ñaõ ñeà caäp. Khoâng gian ôû ñaây yù nieäm tinh thaàn öu troäi hôn, caûm khaùi hôn. Trang trí neàn- hoa vaên hoïa tieát quanh töôøng coù höôùng döông, chuøm nho, luùa maïch vaø coù caû sen hueä, long laân quy phuïng- tuøng cuùc truùc mai. Toâi nhìn leân caùc töôïng chuaù ngoaøi veû uy nghi, thaùnh thieän, ñænh ñaïc coøn thoaùng aån chöùa neùt traàm maëc, khoå haïnh, hoan hæ cuûa thaäp baùt La Haùn. Ñieàu gì ñaõ laøm neân söï thaåm myõ kyø dieäu aáy? Hình nhö ôû ñaây coù söï toång hoøa giöõa baùc aùi- an laønh cuûa thieân chuùa vôùi töø bi- hæ xaû nhaø Phaät laãn caû neùt nguõ thöôøng cuûa luaân lyù Khoång Maïnh!?


Thaùp chuoâng Phöông Ñình laø daáu aán kieán truùc ñaëc saéc, ñoäc ñaùo. Beân trong thaùp toâi ñöôïc taän tay sôø vaøo chieác chuoâng ñoàng cao 1,9 meùt; ñöôøng kính 1,1 meùt vaø naëng tôùi 2 taán treo lô löûng treân ñænh. Tuøy vaøo thôøi tieát moãi muøa maø luùc gioùng chuoâng leân nghe coù aâm saéc rieâng khoâng laãn vaøo ñaâu ñöôïc. Töø treân baäc cao thaùp chuoâng Phöông Ñình 25meùt, xa xa phía Taây laø daõy Tam Ñieäp huøng vó söøng söõng ngang trôøi; cheách Nam laø vuøng ñoàng baèng chieâm truõng vaø bieån Kim Sôn aàm aøo soùng voã. Caû hai laø ñaát thieâng- chöùng tích lòch söû. Vôùi Tam Ñieäp, traïm döøng chaân cuoái cuûa ñoaøn huøng binh thaàn toác Quang Trung- Nguyeãn Hueä. Nôi nuùi naøy, nhaø vua ñaõ chæ duï môû tieäc khao quaân , taïm saém leã vaät cuùng teát tröôùc (30 thaùng chaïp- Maäu Thaân 1788) heïn muøng baûy teát vaøo Thaêng Long môû ñaïi tieäc khao quaân ( Kyû daäu- 1789). Coøn ñaát Kim Sôn khi xöa voán laø bieån. Bieån Ñoâng laán tôùi neàn nhaø thôø ñang toïa laïc. Uy Vieãn töôùng coâng ( Nguyeãn Coâng Tröù) phuïng meänh tôùi ñaây cuøng daân khai hoang laán bieån, döïng toång laäp laøng- vò thaàn khai canh bieán bieån maën thaønh ñoàng luùa ñoàng coùi hoâm nay. Moät tieáng chuoâng chieàu ngaân vang trong tónh laëng. Khaùch laõng du nghe trong meânh mang ñaát trôøi saâu thaúm- tieáng voïng raàm raäp ñoaøn quaân aùo vaûi Taây Sôn. Khoùi lam chieàu löôïn lôø treân maùi ngoùi thoân xoùm Kim Sôn nghe aâm vang nhöõng nhaùc cuoác buoåi ñaàu chaën bieån ñaép ñeâ… Moät caûm giaùc laâng laâng xao xuyeán man maùc ñöôïm tình queâ hoàn nöôùc, ra veà daï nhôù khoù queân.


Khoâng vaøo thaêm Bích Ñoäng chöa tôùi Ninh Bình. Ngöôøi thô ñoàng haønh coá tìm baèng ñöôïc moät “Ngö nhaøn” ñöa chuùng toâi vaøo Tam Coác. Nam Thieân ñeä nhò ñoäng- quaû laø danh baát hö truyeàn. Moät “ Haï Long treân caïn” ñeïp nhö tranh- kheùo nhö ñaët. Tam Coác, Bích Ñoäng vôùi gheành- ngoøi- ñoäng- nuùi, moät danh thaéng ñaäm ñaø vaên hoùa traàm tích xöa. Thuyeàn cheøo treân Ngoâ Giang giöõa chaèng chòt nuùi ñaù voâi cao thaáp, to nhoû ñeïp nhö baøi töù tuyeät Ñöôøng thi. Ngöôøi chöa quen soâng nöôùc töôûng nhö muõi thuyeàn chaïm vaøo vaùch ñaù roài ñoät nhieân chuyeån dôøi. Hoùa ra chæ laø maùi cheøo ñieäu ngheä cuûa laõo ngö. Chao oâi! Cô man bao laø nuùi vaø boùng nuùi in treân doøng nöôùc chaúng ñeám xueå- ñeïp nhö tranh thô. Doøng caûm xuùc lieân töôûng trong toâi “Thi trung höõu hoïa”- caâu thieàn thaát ngoân cuûa caùc vua Traàn hình nhö coù maøu tranh cuûa Bích Ñoäng!?


Chæ ngaàn aáy vôùi coá cung Hoa Lö- daáu tích xöa thaám ñaãm tình queâ - hoàn thieâng soâng nuùi. Muøa xuaân ñang caän keà, con thuyeàn taâm linh ñöa chuùng toâi- nhöõng ñöùa con xa trôû veà coäi nguoàn nöôùc non, hieåu theâm chuùt ít veà queâ cha nôi coá quaän. Laàn löûa chöa kòp vaøo thaêm röøng Cuùc Phöông ñeå ñöôïc sôø tay vaøo caây choø nghìn tuoåi, ñoaøn haønh höông ñaønh taïm chia tay Ninh Bình trong nuoái tieác.


Leâ Quang Keát, Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc

ÑT: 063 717 123 – DÑ : 0907 615 510

Email : lequangket54@yahoo.com.vn