Ký
TÌNH MẸ-
SUỐI NGUỒN VÔ TẬN…
Bông hồng dâng Mạ và o Tô
Lê Quang Kết
Vua Tự Đức- ông vua tại vị gặp cơn biến
động trong lịch sử dân tộc, sinh thời nhà vua đã tán dương công ơn mẹ -“Nuôi ta
là mẹ, dạy ta cũng là mẹ: Mẹ là Thầy vậy. Sinh ra ta là mẹ, hiểu ta cũng là mẹ:
Mẹ là Trời vậy”. Mẹ vua là Thái hậu Từ Dũ (Từ Dụ), tên là Phạm Thị Hằng- danh
hiệu bà được đặt tên cho bệnh viện phụ sản lớn Sài Gòn thành lập từ năm 1923 và
hình tượng Người Mẹ Cao Đẹp ấy vẫn tồn tại cho đến ngày nay (dù đã có lúc người
ta muốn đổi tên).
Mẹ là trời là thầy- quả là lời chí tình
chí cốt của đứa con hiếu để dù rằng người đang ở ngôi cao thiên tử. Mẹ là trời-
ngày trước trời cao có thiên đình- Ngọc Hoàng Thượng Đế soi rọi xuống trần
gian, sinh ra con người- quyết định sự sống và cái chết ở đời, hiểu thấu đáo
ngọn ngành mọi chuyện giữa thế gian… Mẹ là thầy, người thầy theo con đi trọn
cuộc đời, không màng huy chương tưởng lục, chẳng cần bảng vàng bia đá vinh
danh…
Mùa hè miền Trung nắng rát gió Lào, mẹ sớm
hôm tần tảo nuôi con học hành nên người- khổ riêng mình chịu. Thầy Mạnh Tử ngày
xưa có người mẹ tuyệt vời. Bà là Chương thị (người đàn bà họ Chương)- nhà ở gần
nghĩa địa, Mạnh Tử chỉ thích khóc lóc, đào bới chôn cất. Nhìn con như thế mẹ
không yên lòng: “Chỗ này không phải chỗ con ta”, dời nhà ra phía chợ, thầy Mạnh
chỉ quan tâm chuyện bán mua, thói đảo điên giữa thương trường lạnh lùng tiền
bạc, mẹ lại phải thốt lên “Đây cũng chẳng phải chỗ của con ta”. Cuối cùng mẹ
Mạnh Tử dọn nhà đến gần trường học, con bắt chước học trò lễ phép chào thưa,
nâng niu sách vở, ê a vần bài- mẹ cười tươi hạnh phúc: “ Chỗ này mới thật là
chỗ cho con ta”. Từ nơi ở mới Mạnh Tử chí tâm học hành khổ luyện- thành Người
đạo cao đức rộng- khuôn vàng thước ngọc- Ông được xem là vị tổ thứ hai của Nho
giáo và được hậu thế tôn làm "Á thánh Mạnh Tử" (chỉ đứng sau Khổng
Tử).
Nơi tôi cư trú có bà mẹ nghèo khổ, nhà cửa
tuềnh toàng- cô con gái bị sốt bại liệt, mười năm chị cõng con tới trường. Cuối
cùng đứa con tật nguyền bất hạnh kia cũng không ở được với chị. Ngày tang cô bé
cả xóm đưa tiễn, chị như người mất hồn: “Trời ơi! Con tôi, con ơi…sao trời
không bắt tôi đi để cho con tôi được sống, đứa con tội nghiệp đáng thương của
tôi…trời ơi!…”. Cả dòng người đưa cháu ai cũng sụt sùi, thương cảm.
Những nghệ sĩ lớn, khi nhắc về mẹ họ luôn hãnh diện và tự hào- mẹ là
điểm tựa lớn đã đưa họ đến đài vinh quang của nghệ thuật. Nhắc đến kịch nghệ
miền Nam, nhắc đến hình tượng đẹp về người mẹ phải kể đến vở Lá sầu
riêng của Kịch Kim Cương. Và, NSND Kim Cương đã tưởng niệm mẹ bằng
việc tổ chức live show “Tạ ơn đời”-vào
ba ngày trong tháng 8 (6,7,8) để tri ân người mẹ kính yêu NSND Bảy Nam nhân 8
năm ngày mẹ đi vào cõi vĩnh hằng. Hồi nhỏ tôi được xem Bông hồng cài áo do chính nghệ sĩ Kim Cương thủ vai. Nhiều khán giả và cả tôi đã khóc thành
tiếng. Có người nức nở: - Mẹ ơi, mẹ ơi!… Bài hát “Lòng mẹ” của cố nhạc sĩ Y Vân
là ca khúc tiêu biểu, sâu sắc và thiêng liêng nhất về tình mẹ “Lòng mẹ thương
con như vầng trăng tròn mùa thu/ Tình mẹ yêu mến thư làn gió đùa mặt hồ…”. Mồ
côi cha gia đình nghèo túng, hồi còn ở Hà Nội cả gia đình nhạc sĩ dắt díu nhau
trong một túp lều xiêu vẹo ở ngõ chợ Khâm Thiên. Cuối thập niên 50, ông là nhạc
công chơi cho các nhà hàng ở Sài Gòn. Nhà vẫn cảnh nghèo, hằng đêm mẹ phải giặt
giũ quần áo ở vòi nước công cộng tới tận khuya. Trên đường về nhà từ phòng trà
ông mục thị cảnh mẹ vất vả lo toan cực nhọc vì con- đã viết thành ca khúc “Lòng
mẹ” kính tặng người mẹ tảo tần giàu đức hi sinh của chính mình… Giai điệu và ca từ “Mừng tuổi mẹ” của
nhạc sĩ Trần Long Ẩn dặt dìu nghe nhói tận tâm can: “Mỗi mùa xuân sang mẹ tôi
già thêm một tuổi/ Mỗi mùa xuân sang ngày tôi xa mẹ càng gần/ Rồi mùa xuân ấy,
tóc trắng mẹ bay như gió như mây bay qua đời con, như gió như mây bay qua thời
gian/ Ôi mẹ của tôi!/ Mẹ già như chuối như chuối chín cây/ Gió lay mẹ rụng con
phải mồ côi/ Gió lay mẹ rụng con phải mồ côi/ Mồ côi, tội lắm ai ơi!/ Đói cơm
khát nước biết người nào lo…”
Mùa đông miền Bắc rét buốt- lạnh tới xương
tủy, mẹ vẫn nắng mưa lặn lội vì chồng vì con- chẳng quản thân mình. Những
chuyện kể về tình mẹ cuốn hút độc giả mọi nơi mọi lứa tuổi. Có bà mẹ lạ lùng-
gia đình chồng, mẹ chồng và người làng bảo mẹ điên đuổi ra khỏi làng, cách ly
với đứa con nhỏ mẹ đứt ruột đẻ ra. Dù rách rưới thân tàn ma dại và xa con tới
mười mấy năm. Người mẹ ấy thân bệnh nhưng tâm luôn nhớ thương con hướng về con-
khi gặp lại bà vẫn nhận ra đứa con yêu quý, sẵn sàng lấy thân mình ôm ấp vỗ về
che chở dù biết sẽ phải nhận lấy cái chết. Mẹ có thể vì con mà hi sinh tính
mạng. Mẹ có thể vì con mà từ bỏ mọi thứ của cải và mọi điều ân sủng quý giá
nhất. Tình mẹ thiêng liêng kỳ bí và huyền diệu biết dường nào…
Sách giáo khoa Tiếng Việt lớp ba có câu
chuyện bi thương “Người thợ săn và con vượn” (Văn hào Nga Lép Tônxtôi): “Một hôm, người đi săn xách nỏ vào rừng. Bác thấy một
con vượn lông xám đang ngồi ôm con trên tảng đá. Bác nhẹ nhàng rút mũi tên bắn
trúng vượn mẹ. Vượn mẹ giật mình, hết
nhìn mũi tên lại nhìn về phía người đi săn bằng đôi mắt căm giận, tay không rời
con. Máu ở vết thương rỉ ra loang khắp ngực…”. Người thợ săn đứng im, hồi
hộp… Bỗng vượn mẹ nhẹ nhàng đặt con nằm xuống, vơ vội nắm rác, gối lên đầu con,
rồi hái một cái lá to, vắt sữa vào đó, đặt lên miệng con. Xong, nó nghiến răng,
giật phắt mũi tên ra, rú lên một tiếng... Câu chuyện được kể tiếp đầy thương
tâm của các em nhỏ: Bác thợ săn lặng người, buốt nhói như chính mũi tên kia bắn
vào tim mình. Bác chặt bỏ chiếc nỏ đốt hết mũi tên, chôn cất vượn mẹ, đưa vượn
con về nuôi trong nhà mình- săn sóc chú như con. Chú vượn con lớn khôn trưởng
thành, người thợ săn đầy tâm trạng đã quyết định trả chú trở về với rừng xanh
ngay tại nấm mồ vượn mẹ, rồi tự nhủ: Ta là kẻ có tội, ác độc đã hủy diệt một tình
mẹ cao cả, từ đó bác ta quy y tam bảo thành tâm sám hối, nguyện làm việc lành
ngưỡng mong Phật tổ từ bi gia hộ…Chao ôi! Tình mẹ dạt dào như trời biển!
Mẹ là thầy, người thầy không ngơi nghỉ đưa
con tới bến cuộc đời. Mẹ dạy con “học ăn học nói học gói học mở”- “ăn xem nồi
ngồi xem hướng”- thế đứng dáng đi, từng câu từng lời, đối nhân xử thế; dạy con
đạo làm người giữa cõi đời tục lụy đầy chông chênh gập ghềnh sóng gió…Kỳ thi
đại học rồi, tôi gặp người má Nam bộ đậm chất “hai lúa”. Má bán hơn trăm giạ lúa
cho con lận lưng lên thành phố ứng thí. Số lúa chắt chiu dành dụm mấy năm trời,
nhà chẳng còn chi. Con đi rồi nghe chòm xóm thiệt hơn- Sài Gòn đắt đỏ, phố thị
lành dữ xô bồ, tiền ăn ở xe cộ chi phí tốn kém…Má đứng ngồi không yên, lo nghĩ-
con mình chơn chất liệu bề sao đây!?. Vậy là má cầm luôn đôi bông tai hồi cưới,
lên tận nơi để lo cho con, cố không để con buồn tủi. Má cười thỏa nhưng tôi
nghẹn lòng: “- Lo cho con mà tính toán chi, năm tới tui cố mần thêm mấy công
mía là tạm ổn…”. Ôi! Cực thân má- chỉ
việc đưa con đi thi mà người mẹ miệt vườn phải tằn tiện mấy năm trồng cấy thu
hái, cầm cố thêm kỷ vật yêu đương thời thiếu nữ lo cho con. Không biết cậu con
ngày sau này thành đạt tính chuyện sao đây…hay là “Cha mẹ nuôi con biển hồ lai
láng/ Con nuôi cha mẹ tính tháng tính ngày”…
Những đứa con lớn khôn tung cánh xa rời
vòng tay mẹ, bay tới những chân trời mới, tìm kiếm bao điều cao xa kỳ lạ. Mẹ
vẫn thế, cặm cụi sớm hôm nơi quê nhà. Anh chị biết không? Tôi đang còn mẹ, mẹ
tôi đã ngoài tám mươi còn tôi đang bước vào lục thập. Vậy mà tôi vẫn chưa làm
được điều gì cho mẹ vui…
Tuổi nhỏ vắng ba tôi ở với mẹ. Mẹ nuôi tôi
trong khổ cực với nghề hàng xáo. Ngày ấy
để có hạt gạo trên đôi quang gánh hàng xáo đều phải từ bàn tay. Những
nông cụ thủ công từ bao đời gắn liền với công việc hàng ngày trên vai mẹ tôi
vẫn nhớ như in…. Cái xay lúa phải kéo đẩy ầm ào cả buổi mới xong mấy thúng lúa,
giờ hình như chỉ còn trong truyện cổ tích hay ở khu bảo tàng làng quê Việt. Đôi
lần thuở ấy tôi đã thử xay lúa phụ mẹ nhưng chỉ dăm ba phút là tay chân mỏi
nhừ, quay cuồng như người say. Chiếc cối giã, rồi những chày tay chày vồ, giần,
sàng, thúng mủng, trấu thóc, nong nia, tấm cám …đã cùng mẹ con tôi dần dà theo
năm tháng…
Tan học chiều, tôi thường ra ngóng mẹ đi
mua lúa về ở cây mưng đầu xóm. Tối đến, căn nhà rộn lên tiếng xay giã giần
sàng, thường thì tôi thiếp đi khi công việc mẹ chưa xong. Sáng sớm mẹ đã gánh
gạo ra chợ, phần lời thường là mấy đồng và đôi ba lon gạo mẹ con đắp đổi qua
ngày. Một mình mẹ ngày qua tháng lại tần tảo nuôi con chờ chồng ngày đoàn tụ…
Từ đôi tay chai sần và đôi vai quang gánh
trên vai mẹ, tôi đã được đến trường. Thời ấy túng khổ lắm các anh chị biết
không? Cuộc sống làng quê thiếu thốn, rồi chiến tranh bom rơi đạn lạc chuyện
học hành thi cử là gánh nặng gia đình. Cả làng xã chỉ mấy nhà khá giả mới lo
nổi cho con đến lớp, hiếm lắm tú tài cử nhân. Mẹ con tôi nghèo. Căn nhà mẹ chỉ
là phên đất mái tranh, chẳng có thứ gì đáng giá. Ký ức tháng ngày cũ thầm nhắc:
“Cậu được ăn học là mồ hôi công sức và có cả nước mắt của mẹ. Sau này khôn lớn
nên người làm gì đi đâu cậu không được phép quên…”.
Làng quê chẳng yên, mẹ con tôi bỏ quê lên
thành phố. Tôi phải tạm nghỉ học. Nhưng với mẹ không thể thế được. Phải tiếp
tục việc học dở dang? Lấy gì để nuôi con ăn học giữa chốn thị thành đông người
ít việc? Một phụ nữ nghèo khó như mẹ biết làm gì ngoài chuyện phải chấp nhận
người giúp việc ở mướn. Mười năm đằng đẵng nhục nhằn ở đợ nuôi con. Mỗi khi
nghĩ về mẹ và ngày tháng cũ tim tôi đau nhói… lòng quặn thắt… nước mắt cứ chực
trào ra… Bước đường học vấn của tôi được trả giá bằng sự hy sinh vô bờ bến của
mẹ. Tôi vào sư phạm và ra trường ngày đất nước thống nhất.
Ba tôi tập kết trở về. Mẹ con tôi mừng
mừng tủi tủi. Nhưng điều ngang trái đã đến với mẹ khi biết ba có vợ con ngoài
Bắc. Mẹ lại cắn răng âm thầm chịu đựng. Khổ riêng mình chịu. Mẹ chẳng một lời
phàn nàn trách cứ, lặng thầm chấp nhận “Một đời gánh nắng gánh mưa/ Mòn vai mà
mẹ vẫn chưa yên lòng”. Hai mươi mốt năm một mình nuôi con chờ chồng giờ thành
vô vọng. Mấy năm đó mẹ ít nói ít cười…Chuyện rồi cũng nguôi ngoai, mẹ quyết
định về quê nội dựng lại căn nhà nhỏ. Mẹ khẽ bảo: “Lỗi chẳng do ai, chỉ là
chuyện lịch sử đất nước, do chiến tranh xa cách mà ra. Giờ mẹ già rồi, về quê
lo chuyện mồ mả kỵ giỗ, chăm sóc ông nội cho trọn bề dâu trưởng…”. Chao ôi, mẹ
tôi một đời khổ cực buồn tủi!
Mẹ biết không? Những lúc như bây giờ con
thường nhớ về năm tháng tuổi thơ trên quê nhà. Mẹ nuôi con trong khổ cực nhưng
đầm ấm yêu thương. Làng quê nghèo nhưng từ tâm- mái chùa làng bà con quây quần
sẻ chia đùm bọc nhau lúc hoạn nạn rủi ro. Nhà mệ Khoan đơn chiếc, năm mất mùa
chúng con tránh không tới gom hủ gạo từ thiện. Mệ đã tay nải đùm nắm gạo đến
chùa rồi tấm tức: -“Bà con chê tôi nghèo phải không? Dù cực khổ tôi đã phát
nguyện nắm gạo từ thiện cho đến cuối đời…miếng khi đói bằng gói khi no”. Chúng
con ai nấy nước mắt lưng tròng… Chị Hòa nuôi mẹ già khó ai bì, mình chỉ sắn
khoai qua bữa để dành gạo cho mẹ- mẹ già yếu răng chẳng còn ở lâu…
Hơn ba mươi năm rồi tôi chưa kịp về với
mẹ, chỉ thưa thớt mấy bữa phép năm. Đứa
con bất hiếu bôn ba chen chúc lợi danh, thu vén cho mình, ấm êm vợ con, cố tìm
nơi chốn yên lành. Mẹ nơi quê nhà ngày càng luống tuổi. Mắt mờ, lưng còng, tóc
bạc, da nhăn… “Mẹ không còn ở lâu với ông nữa đâu”- ai đó thầm nhắc nhở, thúc
giục…
Mỗi ngày đi qua lòng tôi lại bồn chồn lo
lắng. Căn nhà nhỏ thời thơ ấu của mẹ hiện về- nắng sương mưa gió, mẹ tôi đôi
quang gánh hàng xáo lầm lũi tần tảo nuôi con. Giờ đây ốm đau trái gió trở trời
ai người chăm sóc, phụng dưỡng. Mẹ ơi, cái ngày con xa mẹ đang gần, Vu Lan sắp
tới con có còn được cài nụ hồng lên ngực? Cảm ơn chị Xuân Quỳnh với câu thơ hay
“Dẫu con đi hết cuộc đời/ Cũng không đi hết những lời mẹ ru”. Cảm ơn anh Đỗ
Trung Quân về “Mẹ” và tôi hiểu ra- nghe lặng lòng thổn thức “Con sẽ không đợi
một ngày kia/ Khi mẹ mất mới giật mình khóc lóc/ Những dòng sông trôi đi có trở
lại bao giờ?/ Con hốt hoảng trước thời gian khắc nghiệt/ Chạy điên cuồng qua
tuổi mẹ già nua/ Mỗi ngày qua con lại thấy bơ vơ/ Ai níu nổi thời gian?/ Ai níu
nổi?/ Con mỗi ngày một lớn lên/ Mẹ mỗi ngày thêm già cỗi/ Cuộc hành trình thầm
lặng phía hoàng hôn…”. Xin phép nhà thơ cho tôi được nhắn gởi những ai còn mẹ
một nụ hồng và thêm một lần- điệp ngữ “Cuộc hành trình thầm lặng phía hoàng
hôn…”.
Mẹ ơi! Con đã lo liệu mọi thứ và sẵn sàng
hành trình: -Về với Mẹ! Mẹ Ơi!...
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
Lê Quang Kết
20 Nguyễn Thái Bình, Tp.
Bảo Lộc, Lâm Đồng
Đ: 0633 717 123- 0907 615
510
Email: lequang54@gmail.com
