BÁC CAI

Truyeän kyù

BAÙC CAI TRÖÔØNG NGAØY AÁY…

Leâ Quang Keát

Thuù thaät laø maõi ñeán giôø, toâi vaãn khoâng bieát teân baùc laø gì nhöng ñieàu ñoù chaúng sao. Moïi ngöôøi ñeàu goïi baùc laø baùc Cai nhö bao ngöôøi laøm coâng vieäc queùt doïn, ñaùnh troáng, naáu nöôùc, baûo veä ôû caùc tröôøng hoïc thuôû aáy. Queâ toâi coù hai tröôøng tieåu hoïc- moät ngoâi tröôøng lôùn beà theá ñöôïc Phaùp xaây ôû Quaûng Phuù vaø moät tröôøng nhoû tranh tre nöùa laù taïm bôï ôû Xuaân Tuøy. Cuøng löùa tuoåi, boïn treû trong laøng ñeàu hoïc ôû Quaûng Phuù- ngoâi tröôøng coù chieàu daøi truyeàn thoáng, nhieàu troø thaønh ñaït teân tuoåi tieáng vang khaép vuøng. Rieâng Cö vaø toâi laïi theo hoïc ôû Xuaân Tuøy, ngoâi tröôøng nhoû khieâm toán, vöøa xa laïi vöøa khoâng thuaän ñöôøng. Ñieàu voâ lyù aáy theo baø ngoaïi toâi- hoïc ôû Quaûng Phuù phaûi ñi qua nhieàu ñeàn thôø am mieáu – ñieàu naøy kieâng kî ñoái vôùi toâi- ngöôøi voán thöôøng hay ñau yeáu. Rieâng toâi ngoâi tröôøng ñoù ñaõ ñeå laïi moät kyû nieäm khoù queân, kyû nieäm veà baùc Cai tröôøng ngaøy aáy…

Hai ngöôøi ñeå baø ngoaïi göûi gaém tuoåi thô aáu cuûa toâi- laø Cö vaø baùc Cai. Cö hoïc cuøng lôùp nhöng khoân lanh hôn nhöõng ñöùa cuøng tuoåi. Döôùi maét baø ngoaïi thì Cö ñuû khaû naêng baûo veä toâi khi caàn thieát. Coøn veà baùc Cai thì ngaøy ñoù toâi ñaõ ngôø ngôï, mang maùng moät ñieàu gì ñoù khoâng bình thöôøng. Baây giôø chuyeän ñaõ laø cuûa kyù öùc, cuûa dó vaõng noùi ra phoûng coù ích gì. Baùc cai laø ngöôøi nguï cö treân ñaát naøy, baø ngoaïi thöôøng noùi lôøi ñaèm thaém: - Thôøi thanh nieân oång hieàn khoâ, ñeïp trai vaø lòch thieäp laém… Toâi thì luoân coi baùc laø thaày- ngöôøi ñaõ daïy nhöõng baøi hoïc ñaïo ñöùc vaø leã nghóa cho rieâng toâi. Thôøi ñoù ñi hoïc caû ngaøy, moãi tuaàn nghæ vaøo thöù naêm vaø chuû nhaät, haøng ngaøy toâi ñöôïc baø ngoaïi göûi ôû laïi tröa vôùi baùc. Nhöõng böõa côm ñaïm baïc vaø nhöõng caâu chuyeän keå töø mieäng baùc. Chao oâi! Kyø dieäu vaø coù yù nghóa bieát bao…

Tuoåi thô cuûa toâi eâm ñeàm troâi qua vôùi lôøi keå cuûa baùc Cai tröôøng naêm xöa cöù nhö laø nhöõng giaác mô huyeàn aûo. Moät coâ Taám chaát phaùc hay lam hay laøm, moät anh Thaïch Sanh hieàn laønh toát buïng hay laø ngöôøi anh caû tham lam haùm lôïi trong “AÊn kheá traû vaøng”…trong kho truyeän coå tích daân gian ñeán nhöõng nhaân vaät lòch söû nhö Leâ vaên Höu, Nguyeãn Trung Ngaïn, Leâ Quyù Ñoân, Tueä Tónh, Nguyeãn Batï Tuïy… toâi ñaõ ñöôïc nghe keå töø baùc. Nhôù veà baùc, toâi laïi giaät mình veà caùi trí nhôù nhö saùch – ñieàu naøy laïi caøng laï luøng hôn khi coù ôû oâng phu tröôøng tieåu hoïc nhoû beù ôû caùi xöù khoù khaên ngheøo khoå naøy. Sau moãi chuyeän keå, baùc Cai ñeàu phaân tích, lyù giaûi vaø ruùt ra nhöõng baøi hoïc ñaïo ñöùc theo caùch rieâng cuûa baùc : raát cuï theå, dí doûm vaø deã hieåu.

Ñieàu thuù vò vaø ñoäc ñaùo cuûa baùc Cai toâi laø nhöõng ñieàu baùc noùi ra raát gaàn guõi, khoâng xa laï, khoâng vay möôïn moâ phoûng phong kieán phöông Baéc nhö moät soá baäc ñöôïc goïi laø tuùc nho ôû laøng toâi thuôû aáy. Nhöõng ñieàu baùc keå ñeàu ñaäm daáu aán Vieät, haøm yù nhaéc nhôû veà coäi nguoàn daân toäc; nhöõng giaù trò truyeàn thoáng ñaïo lyù cuûa ñaát nöôùc xöa nay maø söû saùch ñaõ ghi cheùp…

Muøa möa naêm aáy, nöôùc soâng daâng nhanh. Buoåi saùng chuùng toâi tôùi tröôøng coøn bình thöôøng, chieàu nöôùc ñaõ ngaäp traøn khoâng coøn thaáy caây caàu vaùn nhoû. Chaàn chöø, do döï- cuoái cuøng Cö vaø toâi quyeát ñònh bôi qua soâng ñeå veà. Cöù töôûng seõ deã daøng nhöng khi ôû giöõa doøng môùi thaáy mình ñuoái söùc. Cö coøn xuoâi doøng ñeå coá baùm ñöôïc vaøo bôø. Coøn toâi thì baát löïc, chính luùc aáy baùc Cai ñaõ xuaát hieän dìu toâi vaøo bôø. Ñeâm hoâm aáy, baø ngoaïi, baùc Cai beân vaét côm quaû tröùng “huù ba hoàn baûy vía” cho toâi, hai ngöôøi thöùc maõi tôùi khuya troø chuyeän coøn toâi thieáp ñi luùc naøo khoâng bieát…

Sau caùi laàn ñoù, toâi leân thaønh phoá troï hoïc roài boân ba tha phöông kieám soáng. Baø ngoaïi maát nhöõng naêm chieán tranh aùc lieät, toâi chæ bieát tin nhöng khoâng veà ñöôïc. Tin töùc veà baùc Cai cuõng troâi theo bao lo toan baän roän ñôøi thöôøng… Naêm vöøa roài, deã hôn 30 naêm thì phaûi, toâi môùi coù dòp veà queâ. Maùi tröôøng xöa, con ñöôøng xöa, doøng soâng xöa, taát caû quaù ñoãi thaân quen vaø nhöõng kyû nieäm thôøi thô aáu hieän veà trong trí nhôù. OÂi! Baùc Cai cuûa toâi! Baø ngoaïi cuûa toâi! Nhöõng baøi hoïc ñaïo ñöùc ngaøy xöa aáy toâi ñaõ mang theo cho ñeán taän baây giôø… Moät ñeâm traèn troïc thao thöùc vôùi bao yù nghó choàng chaát laãn loän cuûa kyû nieäm thôøi thô aáu. Saùng hoâm sau, böôùc thaät laëng toâi chaäm veà phía coàn- baõi tha ma cuûa laøng. Nghó baâng quô theá naøo ñoù toâi quay laïi vaø thaúng vaøo nhaø Cö. Bao naêm cöïc nhoïc, vaát vaû vôùi nghieäp noâng gia troâng anh giaø ñi so vôùi tuoåi. Cö chaäm raõi keå cho toâi nghe veà baùc Cai: “… OÂng laø caùn boä Vieät Minh khoâng taäp keát ra Baéc ñöôïc caøi laïi, ñoùng vai cai tröôøng ñeå che maét vaø deã daøng cho coâng taùc caùch maïng. Nhöõng naêm laøng noåi daäy phaù haøng raøo aáp chieán löôïc oâng xuaát hieän vôùi cöông vò Bí thö vaø ñeán naêm 1966 thì hi sinh trong moät ñôït caøn queùt lôùn. Anh baûo chính baø ngoaïi toâi ñaõ mang xaùc oâng veà lo taån lieäm choân caát vaø laø ngöôøi coù teân duy nhaát ñöôïc ghi treân moä chí oâng…”. Toâi hoûi Cö vò trí ngoâi moä anh baûo ñaõ di dôøi ra nghóa trang lieät só huyeän. Neùn höông thaønh kính toâi döï ñònh ñoát leân töôûng nhôù ngöôøi thaày daïy ñaïo ñöùc leã nghóa naêm xöa, ñöôïc caém chung treân naém moà baø ngoaïi vaø loøng toâi laïi nghó veà nhöõng naêm thaùng vuïng daïi cuûa tuoåi hoïc troø.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Leâ Quang Keát

Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà baûo Loäc

ÑT: 063 717123 - DÑ : 0907 615 510

Email : lequangket54@yahoo.com