Trắng trong

Vaên hoïc daân gian

CAÙNH COØ TRAÉNG TRONG

Leâ Quang Keát

Coù moät con coø nhö theá cuûa ca dao - cuûa daân gian. Moät con coø traéng trong giöõ troøn phaåm tieát cho ñeán caùi cheát ôû cuoái cuoäc ñôøi. Moãi laàn ñoïc leân caâu “ Con coø maø ñi aên ñeâm…”- ai cuõng möôøng töôïng boùng daùng ngöôøi noâng daân vaát vaû, chòu thöông chòu khoù, coâ theá vaø toäi nghieäp töï thuôû naøo.

Vì sao coø phaûi aên ñeâm? Cuoäc soáng cô haøn töï bao ñôøi cuûa ngöôøi lao ñoäng xöa- phaûi laøm theâm duø maët trôøi ñaõ taét hay laø coá leân cho xong vieäc ôû nhöõng buoåi saùng traêng. Coù ngöôøi ngoä nhaän chuyeän “aên ñeâm” laø ñoàng haønh vôùi caùi gì đó xaáu xa toäi loãi!? Đúng như theá chaêng? Caùch hieåu coù khi phaûi tieáp tuïc lyù giaûi, tranh luaän nhöng chuùng ta deã ñoàng tình: Ngöôøi noâng daân xöa duø ngheøo khoù nhöng bao giôø cuõng hieàn hoøa chaát phaùc vaø luoân caêm gheùt caùi xaáu xa nhô nhuoác.

Con coø maø ñi aên ñeâm

Ñaäu phaûi caønh meàm loän coå xuoáng ao

Ngay töø lôøi môû ñaàu cuõng ñaõ thaáy ngay hình aûnh ñaùng thöông cuøng cöïc cuûa coø. Caùi ñoám traéng toäi nghieäp cuûa caùnh coø ñaõ gaëp ñieàu baát traéc. Coø ñaäu phaûi caønh meàm- coø gaëp chuyeän ruûi ro, baát haïnh. Cuõng phaûi thoâi- maát muøa, tai öông, thieân tai- địch họa döôøng nhö thöôøng xuyeân rình raäp ñe doïa vaø giaùng xuoáng ngöôøi daân ngheøo phaän khoù. Caùnh coø phaân vaân ñaõ maát söùc, choàn chaân moûi goái phaûi chao nghieâng- coø “ loän coå xuoáng ao”. Hình nhö ñaõ vöôït tôùi giôùi haïn, ñænh ñieåm cuûa cuøng cöïc, coø bò ñaåy ñeán böôùc ñöôøng cuøng, ranh giôùi giöõa söï soáng vaø caùi cheát. “To be or not to be”- Toàn taïi hay khoâng toàn taïi? Hieän höõu hay khoâng hieän höõu? Soáng hay cheát? Coø choïn löïa con ñöôøng soáng. Coù moät caùi gì ñoù mang tính trieát lyù trong vieäc löïa choïn naøy. Soáng cho ai, vì ai? Vaø phaûi soáng nhö theá naøo? Maáy caâu sau laø lôøi keâu cöùu thaûm thieát cuûa coø.

OÂng ôi oâng vôùt toâi nao

Toâi coù loøng naøo oâng haõy xaùo maêng

Coø nghó ngôïi gì giöõa luùc naøy? Coø nghó veà ñaøn con yeâu thöông, nheo nhoùc ñang chôø moài ôû toå. Gioïng keâu caïn söùc, ñuoái hôi, voâ voïng cuûa coø khi chôït nhôù raèng: Mình khoâng chæ soáng cho mình. Coøn choàng con vaø bao ngöôøi khaùc nöõa? Nhaø thô Tuù Xöông ñaõ coù laàn möôïn thaân coø ñeå noùi vôï mình- ngöôøi vôï taûo taàn moät naéng hai söông… Baø Tuù “laën loäi thaân coø” cho choàng cho con, taát caû vì choàng vì con…

Caùi cheát coù theå phaûi ñeán vôùi coø. Ai maø khoâng cheát? Cheát trong hôn soáng ñuïc. Ñaõ bao kieáp ngöôøi soáng sôø sôø ra ñaáy maø coù yù nghóa gì ñaâu. Noùi nhö nhaø vaên Nam Cao- “soáng moøn” vaø “ ñôøi thöøa” ñaáy thoâi. Coø noùi lôøi traên troái.

Coù xaùo thì xaùo nöôùc trong

Ñöøng xaùo nöôùc ñuïc ñau loøng coø con

Töï troïng vaø thanh cao bieát chöøng naøo. Loøng coø traéng trong nhö chính maøu traéng cuûa thaân coø. Coø khoâng gian tham vuïng troäm. Coø khoâng nhô nhuoác xaáu xa, coø khoâng choïn caùi haùm danh haùm lôïi nhö thoùi ñôøi- chæ quen tham lam, ích kyû, chæ bieát rieâng mình…Coø choïn caùi cheát trong ñeå ñaøn con khoûi hoå theïn khi bieát meï mình quaãy mình trong nöôùc ñuïc.

Nhöõng caâu nhöõng baøi ca dao hay vaãn soáng maõi tôùi muoân ñôøi. Töøng caâu töøng chöõ laø nhöõng vieân ngoïc bích. Moãi nôi moãi luùc laïi tìm thaáy ôû ñoù nhöõng ñieàu kyø thuù môùi laï. Hình aûnh con coø trong baøi “ Con coø maø ñi aên ñeâm” ñaõ laø nhö theá. Taûo taàn, moät naéng hai söông, chòu thöông chòu khoù vaø ñaëc bieät hôn caû laø “ Ñoùi cho saïch, raùch cho thôm” cuûa ngöôøi noâng daân Vieät Nam- vaãn laø chuyeän khoâng bao giôø queân…

Leâ Quang Keát

Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc

ÑT: 0633 717123- 0907 615 510

Email: lequangket54@yahoo.com