Vũ Trọng Phụng

“ VUA PHÓNG SỰ ĐẤT BẮC"

VÔÙI NHAØ BAÙO HOÂM NAY

Leâ Quang Keát

Laøng Haûo ( Baàn Yeân Nhaân , Myõ Haøo, Höng Yeân) ñaõ saûn sinh ra moät nhaø baùo tuyeät vôøi- Vuõ Troïng Phuïng. OÂng tham gia laøng baùo laøng vaên raát sôùm khi chöa troøn 18 vaø maát luùc tuoåi vöøa vaën 27. Voûn veïn 9 naêm caàm buùt, oâng ñaõ ñeå laïi moät khoái löôïng ñoà soä trang vieát vôùi nhieàu theå loaïi vaên hoïc – baùo chí trong saùng taùc nhöng noåi tieáng vaø ñaït ñænh cao treân hai lónh vöïc phoùng söï vaø tieåu thuyeát. Chuùng ta thöû baøn ñoâi ñieàu veà chuyeän phoùng söï cuûa “ Oâng vua phoùng söï Baéc Kyø”.

Nhöõng baøi phoùng söï xuaát saéc ñaõ hôn 70 naêm töø ngaøy aáy maø giôø ñaây vaãn ngoàn ngoän tính thôøi söï- môùi tinh nhö laø cuûa hoâm nay. Ba taäp phoùng söï : Caïm baåy ngöôøi(1933) vieát veà naïn côø baïc bòp ôû Haø Noäi; Kyõ ngheä laáy Taây(1934), vieát veà ngheà “me Taây” laáy Taây ñeå nuoâi thaân; Côm thaày côm coâ ( 1936 ), vieát veà caûnh ñôøi nhöõng ngöôøi ñi ôû ñôï- tieâu bieåu ñaëc saéc cuûa oâng ñöôïc in vaø taùi baûn nhieàu laàn- vaãn treo maõi treân laàu cao cho lôùp lôùp ngöôøi laøm baùo vaø coâng chuùng yeâu baùo chí hoâm nay ngöôõng moä, yeâu quyù.

Chæ rieâng “ Baïc bòp” cuûa taäp phoùng söï ñaàu tay Caïm baãy ngöôøi – ngoøi buùt phoùng söï cuûa Vuõ Troïng Phuïng ñaõ ñaït tôùi caùi ñoä cao saâu cuûa ngöôøi laøm baùo vaø cuûa caû ngheä thuaät hieän thöïc pheâ phaùn. Ngoøi buùt aáy ñaõ ghi ñöôïc söï thöïc- moät söï thöïc veà teä côø gian baïc laän thôøi naøo cuõng coù. Nhöng khoâng chæ döøng laïi ôû söï thöïc bòp bôïm aáy maø coøn noùi ñöôïc caû caùi thöïc traïng cuûa söï thöïc nöõa. Traïng thaùi bieåu hieän trong chôùp maét cuûa nhöõng con baïc, cuûa ñoàng tieàn kieám ñöôïc khoâng baèng moà hoâi nöôùc maét maø baèng thuû ñoaïn phi nhaân phi nghóa- phi luaân thöôøng ñaïo lyù giöõa thanh thieân baïch nhaät … Chuyeän ngaøy aáy keå laïi raèng: Ñeå vieát Baïc bòp, oâng ñaõ phaûi saém vai moät tay côø baïc coù haïng ôû ñaát Haø thaønh. Laáy tieàn ñaâu ñeå dieãn xuaát khi ñang ngheøo kieát xaùc? Oâng phaûi möôïn cuûa ngöôøi thaân, baïn beø ñeå coù traêm baïc Ñoâng Döông maø tieàn nhuaän buùt töø toøa baùo cho baøi vieát thôøi aáy chæ ñöôïc maáy ñoàng. Nhôù raèng giaù trò ñoàng tieàn ngaøy aáy tính töøng xu.

Giôø ñaây nhaø baùo chuùng ta cuõng ñang vieát phoùng söï veà caùc quan chöùc dö tieàn lao vaøo côø baïc. Tieàn tyû cuûa nhaân daân boû vaøo cuoäc ñoû ñen trong choác laùt ñeå roài thoaùi hoùa bieán chaát, cöûa quyeàn tham nhuõng, tìm caùch vô veùt tö tuùi. Vuï aùn PMU 18 vôùi con baïc Nguyeãn Tieán Duõng cuøng ñoàng boïn ñaõ ra haàu toøa. Vaø môùi ñaây 8 caùn boä Handico ( Toång coâng ty ñaàu tö vaø phaùt trieån nhaø Haø Noäi) thöôøng xuyeân ñaùnh baïc. Cô quan ñieàu tra maát tôùi 5 thaùng tieán haønh trinh saùt lieân tuïc tröôùc khi thöïc hieän phaù aùn… Baøi hoïc ruùt ra cho moãi nhaø baùo chuùng ta laø khoâng chæ tieáp caän- tìm hieåu- ñieàu tra maø coù khi coøn phaûi daán thaân- nhaäp cuoäc. Vaø nhaø baùo Vuõ Trong Phuïng vaãn môùi tinh- ñaày tính thôøi söï laø taám göông lao ñoäng heát mình vì söï thaät chaân lyù vöõng nhö baøn thaïch.

Taäp phoùng söï Kyõ ngheä laáy Taây cuûa Vuõ Troïng Phuïng ñaêng ñeàu kyø treân baùo Nhaät Taân, Haø Noäi töø thaùng 12.1934. Naêm 1936 Nxb. Phöông Ñoâng , Haø Noäi in thaønh saùch. Neáu tính soá trang treân giaáy khoå 13cm x 19 cm thì leân tôùi caû traêm trang. Phaàn ñaàu vôùi caùi töïa “ Ñaàu vaø tai”, oâng vieát :

Vaø leõ thöù hai laø vì ôû caùi… “ Kyõ ngheä laáy Taây” nöõa.

Nhöõng cuoäc phoái hôïp cuûa moät soá ñoâng phuï nöõ nöôùc nhaø vôùi nhöõng ngöôøi Taây phöông lieäu coù ñaùng laø nhöõng cuoäc nhaân duyeân haún hoi khoâng ? Hay ñoù chæ laø, chæ nhö … chæ hao hao gioáng… chæ phaûng phaát… ñang goïi laø moät thöù “ kyõ ngheä”? ⁽¹⁾

Thôøi baáy giôø coù moät lôùp thieáu nöõ tìm moïi caùch ñeå coù choàng Taây vaø hoï choïn phöông phaùp coâng ngheä toái öu nhaát -cô hoäi tieáp caän- giôùi thieäu tieán cöû - moài chaøi- cuoái cuøng laø laáy ñöôïc choàng Taây baát chaáp dö luaän leân aùn, keát toäi. Vì tham tieàn, coù nhöõng coâ gaùi ñaõ baùn reû nhaân phaåm, ñua nhau laáy caùc oâng Taây. Hoï chaúng töø nan moät thuû ñoaïn naøo ñeå ñaït tôùi muïc ñích – laø naïn nhaân cuûa moät xaõ hoäi ñaûo ñieân, ngaøy caøng loä roõ boä maët gôùm gheâ- voâ lieâm sæ. Thaät ñaùng traùch, nhöng tröôùc heát- hoï thaät ñaùng thöông.

Hieän nay, tuy chöa nhieàu nhöng cuõng khoâng phaûi ít- moät boä phaän thieáu nöõ Vieät muoán xuaát ngoaïi laáy choàng Ñaøi Loan, laáy choàng Haøn, laáy Vieät kieàu nhieàu tieàn maø chaúng löôøng tröôùc haäu quaû seõ nhö theá naøo treân ñaát khaùch queâ ngöôøi. Coù ngöôøi ñaõ laø naïn nhaân cuûa söï haønh haï, cuûa thoùi vuõ phu – thaäm chí laø ñeû thueâ, noâ leä tình duïc hay ñaùnh vôï ñeán cheát cuûa caùc oâng choàng khoâng tình nghóa kia… Hoùa ra nhaø baùo lôùn Vuõ Troïng Phuïng vaø Kyõ ngheä laáy Taây khoâng cuõ ñi theo daáu aán thôøi gian. Nhaø baùo hoâm nay cuõng coù theå hoïc ôû oâng ñeå taùc nghieäp vôùi lôùp thieáu nöõ ñang ñua nhau laáy caùc thaày Haøn, thaày Ñaøi, thaày Vieät kieàu löøa bòp…

Côm thaày côm coâ- Vuõ Troïng Phuïng vieát ngaén hôn- ñaêng treân Haø Noäi baùo, töø soá 12

( thaùng 3.1936) ñeán soá 18 ( thaùng 5.1936). Ngay caùi töïa ñeà thoâi cuõng ñeå nhöõng nhaø baùo chuùng ta suy gaãm. Taát nhieân ai cuõng hieåu phaûi ôû böôùc ñöôøng cuøng môùi chaáp nhaän ngheà “oâsin”- theá nhöng cuõng coù nhöõng thöù Côm thaày côm coâ maït haïng maø oâng ñaõ toång keát ôû chöông cuoái .

Toâi coù theå ñöa cho caùc ngaøi ñuû nhöõng maãu haïng veà giôùi Côm thaày côm coâ.

Coù nhöõng ñöùa ñaày tôù bò chuû nhaø ñaùnh cheát.

Coù nhöõng con sen ñöôïc oâng chuû quyù hôn vôï.

Coù nhöõng thaèng nhoû boû thuoác ñoäc ñònh gieát caû nhaø chuû nhaø.

Coù nhöõng anh beáp nhoå ñôøm vaøo noài caù kho.

Coù nhöõng vuù giaø quyeàn haønh nhö meï “caäu môï”.

Coù nhöõng thaèng xe ñöôïc nguû giöôøng Hoàng Koâng vôùi baø chuû.

Coù nhöõng ñöùa luùc chuû nhaø cheát khoùc nhö khoùc boá meï.

Coù nhöõng ñöùa lieàu maïng cöùu chuû.

Coù nhöõng quaân ñoát nhaø cöùu chuû.

Hoaëc daét cöôùp vaøo nhaø.

Hoaëc thö ñi thö laïi, laøm ngheà ma coâ.

Coù nhöõng thaèng nhoû hieáp con gaùi oâng Phaùn.

Coù nhöõng con sen bò oâng Tham hieáp daâm.

Coù nhieàu.⁽²⁾

Quaû laø moät baûn toång keát ñoäc ñaùo- ñaày ñuû vaø suùc tích cuûa moät phoùng söï ñaùng ñeå nhaø baùo vaø coâng chuùng hoïc taäp veà nhöõng “ Côm thaày côm coâ” cuûa thì hieän taïi. Caû noäi dung vaø ngheä thuaät. Noäi dung thì roõ raøng caâu chöõ ai cuõng coù theå lónh hoäi töø taàng lôùp bình daân ñeán giôùi trí thöùc. Ngheä thuaät ngoân töø ñaït tôùi ñoä minh xaùc vaø coøn bieåu hieän moät ñaëc tröng cô baûn khaùc cuûa ngoân ngöõ baùo chí- ngaén goïn nhöng haøm suùc, haáp daãn loâi cuoán.

Nhaø baùo hoâm nay ñaõ coù ai saùnh kòp vôùi oâng Vuõ veà theå taøi phoùng söï theá kia?

Ñaõ coù moät thôøi Vuõ Troïng Phuïng laø khu vöïc caám, vuï aùn oâng cöù treo lô löûng nhöng sau ñoù moïi ngöôøi nhaän ra ngay söï uyeân aùo, öu tuù, khoå luyeän cuûa moät nhaø vaên nhaø baùo lôùn. Oâng Vuõ cheát quaù treû nhöng ñaõ soáng ñeán hoâm nay. Coù theå mai kia nöõa? Chöa bieát laø seõ nhö theá khoâng chöøng?

Ngaøy nay ñoïc laïi oâng Vuõ, chuùng ta ñoàng tình vôùi nhaän ñònh : Vuõ Troïng Phuïng laø nhaø vaên – nhaø baùo ñaõ laøm troøn boån phaän ngöôøi thö kyù thôøi ñaïi; coù ngöôøi coøn maïnh meõ hôn – oâng laø caùnh chim baùo baõo vôùi nhöõng döï baùo ñoùn ñaàu ñaày xaùc tín. Taát nhieân khoâng theå ñoøi hoûi hôn moät ngöôøi chöa troøn “tam thaäp”. Nhaän vaät cuûa oâng, phoùng söï cuûa oâng, tieåu thuyeát cuûa oâng, vaên phong cuûa oâng, chöõ nghóa cuûa oâng trôû thaønh ñieån hình veà maët taâm lyù xaõ hoäi; boùng daùng trang ñôøi trang saùch oâng Vuõ nhö coøn quanh quaån beân ta khoâng theå maát.

Lôøi ñieáu cuûa nhaø vaên Ñaùi Ñöùc Tuaán ngaøy tang oâng Vuõ vaãn nhö söøng söõng treo treân moä chí- nhaéc nhôû nhöõng ngöôøi caàm buùt hoâm nay haõy daán thaân duø laém gian truaân.

“ Trôøi hôõi ! Oâng sao aùc quaù chi, naëng nghieäp vaên nhaân, cheát vaãn ngaäm hôøn chöa ñaït chí.

Phuïng oâi ! Anh nôõ bay voäi maáy, ñau loøng maëc höõu, soáng coøn sôï noãi khoù an thaân”.

^(1),(2) Vuõ Troïng Phuïng: Kyõ ngheä laáy Taây. Côm thaày côm coâ. Phoùng söï.

Nxb. Haø Noäi, 1989

Leâ Quang Keát

Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc, Laâm ñoàng

ÑT- NR: 063.717123- DÑ: 0907 615510

Email:lequangket54@yahoo.com