HOA LƯ

DAÁU THIEÂNG COÁ CUNG HOA LÖ

Leâ Quang Keát

Chuyeán haønh höông ñöa chuùng toâi veà mieàn taâm thöùc- ñaát coá cung caùch ñaây hôn nghiøn naêm thöôû vua Ñinh Boä Lónh ñaùnh deïp thaäp nhò söù quaân döïng nöôùc Ñaïi Coà Vieät. Hoa Lö, Ninh Bình - ñòa linh ñöôïc choïn laøm nôi trôû veà beân caên nhaø vuõ truï cuûa caùc vua Traàn khi ñaõ coù Thaêng Long laø kinh ñoâ haønh xöû. Sau nhöõng ngaøy maûi meâ coâng vieäc trieàu chính - pheâ duyeät caùc taáu chöông baøn keá giöõ nöôùc, vua toâi laïi trôû veà maùi nhaø xöa ñeå ñöôïc taém… nhaøn ñoâi böõa. Phaûi chaêng chính nôi ñaây hoàn thieâng soâng nuùi ñaõ hun ñuùc giuùp cho taâm kia anh minh vaø thanh thaûn hôn ñeå hoï doàn trí söùc cho moät haøo khí Ñoâng A saùng ngôøi saùch söû?

Ngöôøi höôùng daãn ñöa toâi ñi treân möôøi tuyeán thaønh cuõ. Chò thuyeát minh veà daáu tích coá cung. Thaønh chính goàm ba maët nuùi ñaù voâi vaø moät daõy töôøng ñaát naèm cheách Baéc. Caùc böùc töôøng thôøi aáy chæ söû duïng thöù vaät lieäu duy nhaát laø ñaát seùt ñaù voâi maø ñaõ ngaøn naêm vaãn maõi trô gan cuøng tueá nguyeät. Ngöôøi Hoa Lö coi choán naøy laø daáu thieâng thaâm nghieâm. Moãi khi coù dòp ngang qua, hoï nhaéc nhau cuùi ñaàu nheï böôùc ñeå nghe taâm thöùc laéng saâu hôn caâu chuyeän “ Côø lau taäp traän” vöôn leân thaønh nghieäp lôùn thuôû xa xöa. Söû saùch cheùp raèng: Sau ngaøy deïp loaïn söù quaân, Ñinh Boä Lónh leân ngoâi chöa kòp xaây döïng kinh ñoâ thì giaëc Toáng traøn sang laán chieám. Ñeán ngaøy Thaäp ñaïo töôùng quaân Leâ Hoaøn phaù tan quaân Toáng laàn nhaát, vua cho xaây kinh ñoâ to ñeïp maø truyeàn thuyeát coøn ghi coù caû “coät vaøng” laãn “ ngoùi baïc”. Hoaøng thaønh xöa giôø ñaõ hoang pheá theá maø di vaät ñeá cheá qua naêm thaùng vaãn toàn löu. Laàn ñaàu tieân ñöùa con phöông Nam laïc loaøi nhö toâi ñöôïc hieåu theâm veà chieác muõ Bình Thieân ( ngang trôøi) vaø maøu Long baøo ( maøu vaøng Thieân töû) - hai coå vaät trieàu Ñinh bieåu tröng cho tinh thaàn ñoäc laäp töï chuû vaø uy nghi vöông ñeá maø tröôùc ñoù- moät ngaøn naêm noâ leä, phong kieán Phöông Baéc chæ muoán coi ñaát naøy laø quaän huyeän vaø goïi teân Giao Chæ, Cöûu Chaân… Kinh ñoâ Hoa Lö xöa töø neàn thaønh cuõ traûi daøi tôùi TamCoác, Bích Ñoäng. Daáu tích coøn laïi tôùi hoâm nay laø hai khu ñeàn thôø vua Ñinh vua Leâ treân neàn thaønh cuõ. Giöõa khoâng gian boán beà thaønh luõy, tröôùc saân roàng chaàu ngheâ phuïc- taâm thöùc ngöôøi haønh höông nhö ñöôïc trôû veà vôùi nöôùc non nguoàn coäi. Caâu chuyeän Thaùi haäu Döông Vaân Nga “nôï nöôùc nôï tình”- vì söï nghieäp lôùn giöõ nöôùc, ñaõ boû ngoaøi tai moïi lôøi deøm pha ñaøm tieáu. Ngöôøi ñaøn baø kyø laï trong lòch söû phong kieán “ Hoaøng haäu cuûa hai vua”- vaäy maø con chaùu muoân ñôøi sau vaãn moät möïc thöông yeâu toân kính…

Daõy nuùi ñaù voâi Tröôøng Yeân traäp truøng keùo tôùi taän Tam Ñieäp haûo sôn. Moät maûng ñoàng baèng bao boïc bôûi nuùi non hieåm trôû, soâng suoái nhoû roùc raùch quanh vaùch nuùi ñaù cheo leo- an bình maø thoâng thoaùng- höõu tình maø khoâng coâ laäp- hieåm trôû maø thuaän lôïi cho giao löu. Töø ñaây thuûy boä ngöôïc xuoâi lieàn vôùi Am Thaùi Vi hay ñöôøng Thieân Lyù ra vaøo Thaêng Long, Thanh Hoùa…Theá ñaát aáy, ñòa nhaân aáy- phong thuûy aâm döông hoäi ñuû- thuaän thieân- yeân loøng ngöôøi, baûo toaøn bôø coõi, quoác thaùi daân an… Vua Ñinh- Leâ ñaõ choïn Hoa Lö laøm kinh ñoâ khaùng Toáng vaø sau naøy Traàn Thaùi Toâng quyeát ñònh choïn Tam Coác xaây döïng haønh cung Vuõ Laâm laøm cöù ñòa cho cuoäc khaùng chieán choáng Moâng Nguyeân laàn hai. Vaø lòch söû ñaõ xaùc tín- ñoù laø nhöõng löïa choïn ñaày minh trieát.

Chuùng toâi veà thaêm nhaø thôø ñaù Phaùt Dieäm. Duø ñaõ ñöôïc nghe nhieàu veà cuïm di tích naøy theá maø taän maét ñöôïc chieâm ngöôõng toâi vaãn söõng sôø tröôùc moät khoâng gian thoaùng ñaõng, moät boá cuïc haøi hoøa, moät söï giao thoa tuyeät myõ cuûa ñoâng taây kim coå. Quaàn theå kieán truùc vôùi hôn chuïc coâng trình lôùn nhoû. Nhaø thôø chaùnh toøa ôû giöõa, naêm nhaø thôø nhoû caân xöùng hai beân, moâ phoûng buoåi thieát trieàu- baù quan vaên voõ phuû phuïc tröôùc ñieän roàng. Beân trong noäi thaát cuõng coù taû vu, chính cung, höõu cung mang daáu aán kieán truùc thôø cuùng cuûa caùc vua nhaø Nguyeãn ôû Hueá. Kitoâ giaùo phöông Taây hoøa vaøo chuøa chieàn, cung ñình mieáu maïo ñaát Vieät taïo neân moät kieåu kieán truùc ñaëc tröng- hieám nôi naøo coù ñöôïc. Khaùch haønh höông vaõng caûnh chaúng quan taâm nhieàu ñeán yeáu toá vaät chaát, ñieàu maø saùch vôû ñaõ ñeà caäp. Khoâng gian ôû ñaây yù nieäm tinh thaàn öu troäi hôn, caûm khaùi hôn. Trang trí neàn- hoa vaên hoïa tieát quanh töôøng coù höôùng döông, chuøm nho, luùa maïch vaø coù caû sen hueä, long laân quy phuïng- tuøng cuùc truùc mai. Toâi nhìn leân caùc töôïng chuaù ngoaøi veû uy nghi, thaùnh thieän, ñænh ñaïc coøn thoaùng aån chöùa neùt traàm maëc, khoå haïnh, hoan hæ cuûa thaäp baùt La Haùn. Ñieàu gì ñaõ laøm neân söï thaåm myõ kyø dieäu aáy? Hình nhö ôû ñaây coù söï toång hoøa giöõa baùc aùi- an laønh cuûa thieân chuùa vôùi töø bi- hæ xaû nhaø Phaät laãn caû neùt nguõ thöôøng cuûa luaân lyù Khoång Maïnh!?

Thaùp chuoâng Phöông Ñình laø daáu aán kieán truùc ñaëc saéc, ñoäc ñaùo. Beân trong thaùp toâi ñöôïc taän tay sôø vaøo chieác chuoâng ñoàng cao 1,9 meùt; ñöôøng kính 1,1 meùt vaø naëng tôùi 2 taán treo lô löûng treân ñænh. Tuøy vaøo thôøi tieát moãi muøa maø luùc gioùng chuoâng leân nghe coù aâm saéc rieâng khoâng laãn vaøo ñaâu ñöôïc. Töø treân baäc cao thaùp chuoâng Phöông Ñình 25meùt, xa xa phía Taây laø daõy Tam Ñieäp huøng vó söøng söõng ngang trôøi; cheách Nam laø vuøng ñoàng baèng chieâm truõng vaø bieån Kim Sôn aàm aøo soùng voã. Caû hai laø ñaát thieâng- chöùng tích lòch söû. Vôùi Tam Ñieäp, traïm döøng chaân cuoái cuûa ñoaøn huøng binh thaàn toác Quang Trung- Nguyeãn Hueä. Nôi nuùi naøy, nhaø vua ñaõ chæ duï môû tieäc khao quaân , taïm saém leã vaät cuùng teát tröôùc (30 thaùng chaïp- Maäu Thaân 1788) heïn muøng baûy teát vaøo Thaêng Long môû ñaïi tieäc khao quaân ( Kyû daäu- 1789). Coøn ñaát Kim Sôn khi xöa voán laø bieån. Bieån Ñoâng laán tôùi neàn nhaø thôø ñang toïa laïc. Uy Vieãn töôùng coâng ( Nguyeãn Coâng Tröù) phuïng meänh tôùi ñaây cuøng daân khai hoang laán bieån, döïng toång laäp laøng- vò thaàn khai canh bieán bieån maën thaønh ñoàng luùa ñoàng coùi hoâm nay. Moät tieáng chuoâng chieàu ngaân vang trong tónh laëng. Khaùch laõng du nghe trong meânh mang ñaát trôøi saâu thaúm- tieáng voïng raàm raäp ñoaøn quaân aùo vaûi Taây Sôn. Khoùi lam chieàu löôïn lôø treân maùi ngoùi thoân xoùm Kim Sôn nghe aâm vang nhöõng nhaùc cuoác buoåi ñaàu chaën bieån ñaép ñeâ… Moät caûm giaùc laâng laâng xao xuyeán man maùc ñöôïm tình queâ hoàn nöôùc, ra veà daï nhôù khoù queân.

Khoâng vaøo thaêm Bích Ñoäng chöa tôùi Ninh Bình. Ngöôøi thô ñoàng haønh coá tìm baèng ñöôïc moät “Ngö nhaøn” ñöa chuùng toâi vaøo Tam Coác. Nam Thieân ñeä nhò ñoäng- quaû laø danh baát hö truyeàn. Moät “ Haï Long treân caïn” ñeïp nhö tranh- kheùo nhö ñaët. Tam Coác, Bích Ñoäng vôùi gheành- ngoøi- ñoäng- nuùi, moät danh thaéng ñaäm ñaø vaên hoùa traàm tích xöa. Thuyeàn cheøo treân Ngoâ Giang giöõa chaèng chòt nuùi ñaù voâi cao thaáp, to nhoû ñeïp nhö baøi töù tuyeät Ñöôøng thi. Ngöôøi chöa quen soâng nöôùc töôûng nhö muõi thuyeàn chaïm vaøo vaùch ñaù roài ñoät nhieân chuyeån dôøi. Hoùa ra chæ laø maùi cheøo ñieäu ngheä cuûa laõo ngö. Chao oâi! Cô man bao laø nuùi vaø boùng nuùi in treân doøng nöôùc chaúng ñeám xueå- ñeïp nhö tranh thô. Doøng caûm xuùc lieân töôûng trong toâi “Thi trung höõu hoïa”- caâu thieàn thaát ngoân cuûa caùc vua Traàn hình nhö coù maøu tranh cuûa Bích Ñoäng!?

Chæ ngaàn aáy vôùi coá cung Hoa Lö- daáu tích xöa thaám ñaãm tình queâ - hoàn thieâng soâng nuùi. Muøa xuaân ñang caän keà, con thuyeàn taâm linh ñöa chuùng toâi- nhöõng ñöùa con xa trôû veà coäi nguoàn nöôùc non, hieåu theâm chuùt ít veà queâ cha nôi coá quaän. Laàn löûa chöa kòp vaøo thaêm röøng Cuùc Phöông ñeå ñöôïc sôø tay vaøo caây choø nghìn tuoåi, ñoaøn haønh höông ñaønh taïm chia tay Ninh Bình trong nuoái tieác.

Leâ Quang Keát, Tröôøng Trung hoïc kyõ thuaät vaø daïy ngheà Baûo Loäc

ÑT: 063 717 123 – DÑ : 0907 615 510

Email : lequangket54@yahoo.com.vn